सुदान: स्त्रिया केवळ संघर्षाच्या ‘बळी’ नाहीत

इतर कोणत्याही संकटाप्रमाणे, सुदानी नॅशनल आर्मी आणि रॅपिड सपोर्ट (फोर्सेस) – लष्करी राजवटीचे दोन मुख्य गट – ज्याने 15 एप्रिल 2o23 रोजी राजधानी खार्तूमला हादरवले – यांच्यातील संघर्षाच्या अलीकडील वाढीचा एक भयानक आणि विनाशकारी परिणाम झाला आहे. लोकसंख्येवर, विशेषतः सुदानी महिला आणि मुलींच्या जीवनावर.

सत्तासंघर्षाच्या मध्यभागी अडकलेले, ते अनेक आघाड्यांवर झगडत आहेत आणि त्यांना पुरेसे अन्न, शुद्ध पाणी, आरोग्यसेवा आणि सेवा तसेच हिंसा किंवा अत्याचारापासून संरक्षण यासारख्या मूलभूत सुविधांपर्यंत पोहोचणे कठीण होत आहे.

उदाहरणार्थ, लढाई सुरू झाल्यापासून, सुदानमधील अनेक प्रसूती रुग्णालयांसह किमान 28 रुग्णालयांवर हल्ले झाले आहेत, खार्तूममधील 61 टक्क्यांहून अधिक आरोग्य केंद्रे बंद करण्यास भाग पाडले गेले आहेत. यामुळे 219,000 गरोदर स्त्रिया आणि 24,000 ज्या पुढील तीन महिन्यांत प्रसूती करतील अशा हजारो सुदानी महिलांना योग्य मातृ आरोग्य सेवा आणि वैद्यकीय सेवेशिवाय सोडले आहे.

आरएसएफ सैनिकांनी तसेच लष्करी अधिकार्‍यांनी केलेल्या बलात्कार आणि लैंगिक, हिंसाचाराची अनेक प्रकरणे सुदानमध्ये समोर आली आहेत.

याशिवाय, RSF सैनिक तसेच लष्करी अधिकार्‍यांनी केलेल्या बलात्कार आणि लैंगिक, हिंसाचाराची प्रकरणे सुदानमध्ये समोर आली आहेत. ते रस्त्यावर किंवा स्वतःच्या घरात सुरक्षित नाहीत कारण लष्करी सैनिकांनी अनेक कुटुंबांना घरे सोडण्यास भाग पाडले आहे. इतर अनेकांना RSF सदस्यांसह त्यांची घरे आणि सामान सामायिक करण्यास भाग पाडले गेले आहे, ज्यामुळे महिला आणि मुलींना अत्याचाराचा धोका वाढतो.

ही परिस्थिती आणखी वाईट झाली आहे कारण हजारो लोक त्यांच्या घरातून-सुदानमधून आणि इजिप्त, इथिओपिया, चाड आणि मध्य आफ्रिकन प्रजासत्ताक सारख्या शेजारच्या देशांमध्ये पळून जात आहेत- स्त्रियांची तस्करी, शोषण, हिंसाचार इत्यादींना तोंड देत आहेत आणि आपण विसरू नये, हे सर्व आहे. अशा वेळी घडत आहे जेव्हा संरक्षण सेवा आणि समर्थनाचा प्रवेश आधीच गंभीरपणे तडजोड केला गेला आहे आणि लढाई सुरू राहिल्यास ते आणखी कठीण होईल.

परंतु या आव्हानांना न जुमानता, सुदानमधील महिला शांतता निर्माण करण्याच्या प्रयत्नांमध्ये त्यांचा आवाज ऐकण्यासाठी वचनबद्ध आहेत. सुदानमधील महिला कार्यकर्त्या आणि मानवाधिकार रक्षकांनी सोशल मीडियाचा आधार घेतला आहे आणि इतरांना सैनिकांद्वारे केल्या जाणाऱ्या बलात्कारांबद्दल चेतावणी दिली आहे आणि वाचलेल्यांसाठी आणि लैंगिक हिंसाचाराचा धोका असलेल्यांसाठी एक महत्त्वपूर्ण समर्थन नेटवर्क प्रदान केले आहे. आणि संप्रेषण विस्कळीत राहिल्याने, स्त्रियांवरील अंदाधुंद हल्ल्यांचे त्रासदायक चित्र रंगविण्यासाठी काही ग्राफिक तपशील ऑनलाइन सामायिक केले गेले आहेत.

याशिवाय, महिला मानवाधिकार रक्षक (WHRDs) देखील न्याय, जबाबदारी आणि शांततेसाठी आणि वारंवार युद्ध संपवण्याचे आवाहन करत आहेत. परिणामी, ते वाढत्या प्रतिकूल वातावरणात काम करत आहेत आणि त्यांना धमक्या येत आहेत ज्यामुळे त्यांचे जीवन धोक्यात येत आहे.

सुदानमधील महिला कार्यकर्त्या आणि मानवाधिकार रक्षकांनी सोशल मीडियाचा आधार घेतला आहे. सैनिकांद्वारे केल्या जाणाऱ्या बलात्कारांबद्दल चेतावणी दिली आहे. लैंगिक हिंसाचाराचा धोका असलेल्यांसाठी एक महत्त्वपूर्ण समर्थन, नेटवर्क प्रदान केले आहे.

अहवालांनुसार, तीन महिला आरोग्यसेवा व्यावसायिक-ज्यांपैकी दोन प्रमुख कार्यकर्ती आहेत-संघर्ष थांबवण्याचे आवाहन करणाऱ्या बचावकर्त्यांविरुद्ध बदनामी मोहिमेनंतर, स्वतःला आणि त्यांच्या कुटुंबियांविरुद्ध भयानक धमक्या मिळाल्या. याशिवाय, महिला पत्रकार, राजकीय कार्यकर्ते आणि वकिलांना विशेषत: माजी राजवटीच्या नेत्यांच्या तुरुंगातून पळून जाण्याचा धोका आहे.

तथापि, येथे हे लक्षात घेणे महत्त्वाचे आहे की सुदानमधील महिला सत्तासंघर्ष संपुष्टात आणण्यासाठी आणि त्यांच्या हक्कांसाठी लढण्याच्या मार्गाने नेतृत्व करण्याची ही पहिलीच वेळ नाही. वर्षानुवर्षे, त्यांनी सशस्त्र दल आणि आरएसएफच्या विरोधात वकिली केली आहे आणि असा युक्तिवाद केला आहे की या निमलष्करी युनिट्स त्यांच्या कल्याणासाठी किंवा हितसंबंधांसाठी वचनबद्ध नाहीत. त्यांनी सैन्यीकरण आणि सतत विस्तारत असलेल्या लष्करी बजेटच्या विरोधात आवाज उठवला आहे, जे निष्पाप महिलांचे प्राण वाचवण्यापेक्षा शस्त्रास्त्रीकरणाला प्राधान्य देतात.

19व्या शतकाच्या उत्तरार्धात सुदानी महिलांच्या क्रांतिकारी उत्साहाचा मोठा इतिहास आहे जेव्हा स्त्रियांनी वसाहतवादाचा प्रतिकार करण्यासाठी तसेच त्यांच्या हक्कांसाठी लढा देण्यासाठी संघटित आणि गट तयार करण्यास सुरुवात केली. आणि 1952 मध्ये सुदानीज वुमेन्स युनियन (SWU) ची स्थापना या महिला चळवळीच्या वाटचालीत एक महत्त्वपूर्ण वळण ठरली.

या घडामोडी, तरीही, सुदानमधील अस्थिर राजकीय वातावरणामुळे अडथळा ठरल्या होत्या, जिथे राजकीय पक्षांनी महिलांच्या समस्यांवर मक्तेदारी ठेवण्यास सुरुवात केली आणि महिला प्रतिनिधींना नेतृत्वाच्या भूमिकेतून वगळले, त्यामुळे सर्वांगीण विकास तसेच देशातील मजबूत महिला चळवळीची प्रगती रोखली.

सुदानी महिलांच्या क्रांतिकारी उत्साहाला मोठा इतिहास आहे. 19व्या शतकाच्या उत्तरार्धात जेव्हा महिलांनी वसाहतवादाचा प्रतिकार करण्यासाठी तसेच त्यांच्या हक्कांसाठी लढा देण्यासाठी संघटित  गट तयार करण्यास सुरुवात केली.

परंतु या सततच्या अडचणी आणि अत्यंत पितृसत्ताक वातावरण असूनही, सुदानमधील महिलांनी 2019 च्या क्रांतीमध्ये महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली, ज्याचा उद्देश हुकूमशहा-ओमर अल-बशीरचा पाडाव करण्यात आला. या क्रांतिकारी आंदोलनांमध्ये महिला आघाडीवर होत्या आणि क्रांती यशस्वी करण्यात त्यांचा सहभाग महत्त्वाचा होता.

लिंग-आधारित हिंसा आणि त्यांचे अधिकार कमी केल्याने सुदानी महिलांच्या प्रतिकार आणि बदलाची इच्छा वाढली आहे. आणि आज ते एकटे राहिले नाहीत. जगभरातील सुदानी स्थलांतरित आणि निर्वासित हिंसक संघर्ष संपवण्याचे आवाहन करत त्यांच्यात एकता सामील झाले आहेत.

शाश्वत शांतता निर्माण करण्यासाठी आणि सर्व निष्पाप सुदानी नागरिकांसाठी एक चांगले सामाजिक-आर्थिक वातावरण तयार करण्यासाठी शांतता निर्माण करण्याच्या प्रयत्नांमध्ये समाकलित केलेल्या त्यांच्या दृष्टीकोन आणि अनुभवांसह सुदानी महिलांचे आवाज ऐकण्याची वेळ आली आहे.

आकांक्षा खुल्लर ऑब्झर्व्हर रिसर्च फाउंडेशनमध्ये स्ट्रॅटेजिक स्टडीज प्रोग्रामसह व्हिजिटिंग फेलो आहे.

• International Affairs
• Defence and Security
• Terrorism
• GENDER ISSUES
• Africa

The views expressed above belong to the author(s). ORF research and analyses now available on Telegram! Click here to access our curated content — blogs, longforms and interviews.