शी जिनपिंग यांच्या भ्रष्टाचारविरोधी मोहिमेने वातावरण तापले

चिनी कम्युनिस्ट पक्षाच्या नेतृत्वाच्या खंडपीठाचा निर्णय घेणाऱ्या नॅशनल पार्टी काँग्रेसच्या एका महिन्यापेक्षा कमी कालावधीत, कायद्याची अंमलबजावणी किंवा सुरक्षा आस्थापनेशी संबंधित सहा वरिष्ठ अधिकार्‍यांच्या न्यायिक शिक्षेला धक्का बसला आहे.

वादळाच्या नजरेत आणि या ‘राजकीय गुंड’ च्या केंद्रस्थानी माजी सार्वजनिक सुरक्षा उप-मंत्री सन लिजुन आहेत, ज्यांना सवलतीसह मृत्यूदंडाची शिक्षा झाली आहे. माजी न्यायमंत्री फू झेंगुआ आणि वांग लाईक, ज्यांना जिआंगसू प्रांतातील राजकीय आणि कायदेशीर बाबींची जबाबदारी देण्यात आली होती, त्यांनाही निलंबित फाशीची शिक्षा मिळाली आहे. चीनी मीडिया रिपोर्ट्सनुसार, सन लिजुनने सुमारे दोन दशकांच्या कालावधीत भ्रष्ट व्यवहारांद्वारे US$92 दशलक्ष जमा केले, तर फू आणि वांग यांनी US$16 दशलक्ष आणि US$62 दशलक्ष लाच जमा केली. शांघाय, चोंगकिंग आणि शांक्सी प्रांताचे माजी पोलीस प्रमुख – गोंग डाओआन, डेंग हुइलिन आणि लिउ झिन्युन – भ्रष्टाचार आणि सन लिजुन यांच्याशी संबंध असल्याबद्दल एक दशकाहून अधिक काळ तुरुंगात घालवतील. पुन्हा, हे केवळ आर्थिक गडबडीचे प्रकरण नाही कारण सनवर राजकीय सुरक्षा धोक्यात आणल्याचा आरोप आहे, जो चीनचे अध्यक्ष शी जिनपिंग यांच्या “अधिकाराला आव्हान” देण्यासाठी पक्षीय शब्दप्रयोग असल्याचे दिसते.

चीनी मीडिया रिपोर्ट्सनुसार, सन लिजुनने सुमारे दोन दशकांच्या कालावधीत भ्रष्ट व्यवहारांद्वारे US$92 दशलक्ष जमा केले, तर फू आणि वांग यांनी US$16 दशलक्ष आणि US$62 दशलक्ष लाच जमा केली.

सन लिजुन आणि फू झेंगुआ हे सुरक्षा आस्थापनातील सामान्य उपकरणे नव्हते. सन यांना 2018 मध्ये सार्वजनिक सुरक्षेसाठी उप-मंत्री म्हणून नियुक्त करण्यात आले आणि त्यांनी मंत्रालयाच्या ‘प्रथम ब्यूरो’मध्ये काम केले, जे हाँगकाँग आणि मकाऊसह चीनच्या देशांतर्गत सुरक्षेसाठी जबाबदार आहे. कोविड-19 चा प्रादुर्भाव रोखण्यात मदत करण्यासाठी फेब्रुवारी 2020 मध्ये CCP नेतृत्वाने वुहान येथे पाठवलेल्या उच्चस्तरीय टीमचा तो भाग होता. फू हा शीच्या भ्रष्टाचारविरोधी मोहिमेचा चालक होता आणि त्याच्या तपासामुळेच झोउ योंगकांग, आणखी एक सुरक्षा झार आणि पॉलिटब्युरो स्थायी समितीचे माजी सदस्य होते. झोऊ विरुद्धची चौकशी ही सत्ताधारी वर्गाच्या सदस्याविरुद्धची पहिलीच चौकशी होती आणि त्यांनी पक्षाचे प्रस्थापित अधिवेशन मोडले.

तथापि, हे महत्त्वपूर्ण आहे की सुरक्षा आस्थापनातील या वरिष्ठ व्यक्तींच्या दोषींच्या तात्काळ परिणामानंतर, सोशल मीडियावर “महाल बंड” मध्ये शीची हकालपट्टी झाल्याची अटकळ पसरली होती. अशा गॉसिपला भडकावणारा कोण असू शकतो यावर जोरदार चर्चा सुरू आहे. सामरिक स्पर्धेच्या पार्श्‍वभूमीवर अमेरिका आणि चीनमधील शत्रुत्व तीव्र होत असताना, गुप्त शासन-परिवर्तन हे चीनला सामोरे जाण्यासाठीचे धोरण असू शकते का यावर तज्ञांचा अंदाज आहे. अटलांटिक कौन्सिलने चीनच्या धोरणात्मक महत्त्वाकांक्षेला तोंड देण्यासाठी अमेरिकन रणनीतीवर ‘लाँगर टेलिग्राम’ नावाचा पेपर प्रकाशित केला. 21 व्या शतकात अमेरिकेचे एकमेव आव्हान म्हणजे शी यांच्या नेतृत्वाखाली हुकूमशाही चीनचा उदय आहे. एका निनावी वरिष्ठ अधिकाऱ्याने लिहिलेल्या या ग्रंथात, ज्याने चीनशी व्यापकपणे व्यवहार केला आहे, असा युक्तिवाद केला आहे की CCP मधील अभिजात वर्ग शी यांच्या नेतृत्वाबद्दल आणि त्यांच्या महत्त्वाकांक्षेबद्दल अधिक विभाजित आहेत, ज्याचे कौतुक केले जात नाही. लेखकाने धोरणकर्त्यांना असे आवाहन केले की त्यांनी केवळ शी आणि त्यांच्या अंतर्गत गटातील दोष रेषांवर लक्ष केंद्रित केले पाहिजे आणि त्यांचे वर्तन बदलण्याचा प्रयत्न केला पाहिजे ज्यामुळे त्यांचा धोरणात्मक मार्ग बदलला जाईल किंवा शी यांच्या जागी अधिक मध्यम नेतृत्व येईल. त्यांच्या ‘चायना कूप’ या पुस्तकात, लेखक-मुत्सद्दी रॉजर गार्साइड यांनी असा दावा केला आहे की अमेरिकेच्या नेतृत्वाखालील युती आणि त्यानंतरच्या प्रतिक्रियांशी संघर्ष करण्याच्या त्यांच्या धोरणाचा प्रश्न येतो तेव्हा सीसीपीचा एक गट, जो शीच्या समान पृष्ठावर असू शकत नाही. त्याला काढून टाकण्यासाठी प्रोत्साहन पहा.

एका वरिष्ठ अधिकाऱ्याने लिहिलेल्या या ग्रंथात, ज्याने चीनशी व्यापकपणे व्यवहार केला आहे, असा युक्तिवाद केला आहे की CCP मधील अभिजात वर्ग शी यांच्या नेतृत्वाबद्दल आणि त्यांच्या महत्त्वाकांक्षेबद्दल अधिक विभाजित आहेत, ज्याचे कौतुक केले जात नाही.

तथापि, “पॅलेस कूप” च्या अफवेशी संबंधित सुगावासाठी आपण चिनी राज्याच्याच खोल अवस्थेत-आतकडे पाहण्याचे काही कारण आहे का? याचे उत्तर कदाचित चीनमधील सुरक्षा आस्थापना आणि तंत्रज्ञान क्षेत्रातील दिग्गज यांच्यातील समीकरणात आहे. लुलू चेन यांच्या ‘इंफ्लुएंस एम्पायर’ या पुस्तकातून असे दिसून आले आहे की सार्वजनिक सुरक्षा उप-मंत्री म्हणून सन लिजुन यांनी सीसीपी सत्ताधारी वर्गाच्या सदस्यांवर लक्ष ठेवण्यासाठी टेक दिग्गज टेनसेंटची मदत घेतली. सुरक्षा जार अपमानित झाल्यानंतर कंपनीने संकलित केलेला डेटा कोणत्याही अधिकृततेशिवाय सन लिजुनला हस्तांतरित केल्याबद्दल Tencent एक्झिक्युटिव्ह दोषी आहे. योगायोगाने, Tencent चे संस्थापक मा Huateng (ज्याला Pony Ma म्हणूनही ओळखले जाते) चे CCP शी संबंध आहेत कारण ते नॅशनल पीपल्स काँग्रेस-चीनच्या राष्ट्रीय विधानमंडळाचे प्रतिनिधी होते. एका प्रतिस्पर्धी टेक कंपनीने गेमिंगमधील नंतरच्या हितसंबंधांविरुद्ध बोलणाऱ्या शाळेतील शिक्षकाला शिक्षा करण्यासाठी सुरक्षा आस्थापनेचा वापर केल्याचा आरोप Tencent वर केला. परंतु अशा राष्ट्रात जेथे राजकीय उत्तराधिकार हे घट्ट पकडलेले गुपित आहे आणि CCPचा एकमेव विशेषाधिकार आहे, Tencent चे कर्मचारी अल्गोरिदम आणि डेटा वापरून पॉलिटब्युरो स्थायी समिती—जी प्रत्यक्षात चीनची सत्ताधारी वर्ग आहे—च्या रचनेचा अंदाज लावण्याच्या अभ्यासात सामील होते. [ii] अशा प्रकारे, चीनमधील बिग टेक आणि सुरक्षा आस्थापना यांच्यात एक गुप्त संबंध असू शकतो. टेक जायंटने या प्रयत्नात कोणताही सहभाग नाकारला असताना, 2021 मध्ये चीनच्या टेक दिग्गजांवर CCP च्या क्रॅकडाउनचा या शेननिगन्सशी संबंध आहे का हे विचारण्याचा मोह होतो. पुन्हा, CCP मध्ये असा समज आहे की काही टेक कंपन्यांनी जास्त फायदा मिळवला आहे कारण त्यांच्या काही सेवा सार्वजनिक वस्तूंचे सामान बनल्या आहेत. सीसीपीसमोर आव्हान निर्माण करण्यासाठी या टेक कंपन्या आपला प्रभाव वापरतील अशी भीती आहे.

जानेवारी 2022 मध्ये CCP च्या जर्नल ‘Qiushi’ मधील त्यांच्या लेखात, Xi ने स्वतः ही विचारसरणी मांडली की चीनच्या आर्थिक विस्ताराने सोशल मीडिया कंपन्यांमध्ये परिवर्तन घडवून आणले आहे, परंतु “अस्वस्थ” घडामोडींमुळे आर्थिक आणि आर्थिक सुरक्षा धोक्यात आली आहे असा इशारा दिला. अशी भीती शांघायमधील फुदान विद्यापीठातील प्राध्यापक वू झिनवेन यांसारख्या शिक्षणतज्ञांनी व्यक्त केली आहे, ज्यांनी चेतावणी दिली आहे की चीनच्या व्यावसायिक उच्चभ्रूंनी आर्थिक स्नायू जमा केले आहेत आणि ते CCP मधील काही घटकांच्या मदतीने त्याचे राजकीय वर्चस्वात रूपांतर करण्यास उत्सुक आहेत.

एका प्रतिस्पर्धी टेक कंपनीने गेमिंगमधील नंतरच्या हितसंबंधांविरुद्ध बोलणाऱ्या शाळेतील शिक्षकाला शिक्षा करण्यासाठी सुरक्षा आस्थापनेचा वापर केल्याचा आरोप Tencent वर केला.

सारांश, प्रथम, अफवा सुरुवातीला परदेशातील सोशल मीडिया प्रभावकांनी वाढवली होती ज्यांनी यापूर्वी चीनबद्दल चुकीचे दावे केले आहेत. सोशल मीडियावरील वादळाची तीव्रता आणि एका ज्येष्ठ भारतीय राजकारण्याने या अफवा ट्विट केल्याचा अर्थ असा आहे की कोणतेही ठोस पुरावे नसतानाही, अनेक विश्वासार्ह भारतीय मीडिया आउटलेट्सने शी यांच्या राजकीय पतनाच्या वृत्तांना वेड लावले तरीही पाश्चिमात्य माध्यमांनी मौन बाळगले. चीन भारतीय पत्रकारितेतील प्रवचनावर लक्ष ठेवतो आणि गेल्या वर्षी “तैवान स्वातंत्र्य दलाचा” प्रचार करण्याविरुद्ध मीडियाला चेतावणी दिली. भारतीय प्रसारमाध्यमे आता राजकीय संक्रमणापूर्वी चीनमधील संभाव्य अस्थिरतेबद्दल खोटेपणा पसरवत आहेत, जे सीसीपीच्या हातात खेळू शकतात, ज्याच्या पश्चिमेला अमेरिका-भारत आणि पूर्वेला यूएस-तैवानची धुरा दिसते. समोर पिंसर परिस्थिती. हा भाग जिथे भारतातील मीडियाने चीनमधील घडामोडींच्या संदर्भात तोफा उडी मारल्या, तो एक वेक अप कॉल म्हणून काम करेल की आपण आपल्या शेजाऱ्याबद्दलची आपली समज सुधारली पाहिजे, जो जागतिक शक्ती बनण्याची आकांक्षा बाळगतो.

दुसरे म्हणजे, शीचे सुरक्षा आस्थापनांशी अस्वस्थ संबंध आहेत. हे माजी सार्वजनिक सुरक्षा उप-मंत्री सन लिजुन आणि मेंग होंगवेई यांच्या पतन आणि बदनामीद्वारे पुरावे दिले जाऊ शकते, जे आंतरराष्ट्रीय गुन्हेगारी पोलीस संघटनेचे प्रमुख असलेले पहिले चीनी होते. राज्य माध्यमांनी शी यांना 20 व्या पक्षाच्या कॉंग्रेसच्या प्रतिनिधींपैकी एक म्हणून सूचीबद्ध केल्यामुळे या क्षणी “कूप” अफवेला काही अर्थ दिसत नाही. तथापि, जेव्हा शी चीनच्या सुरक्षा आस्थापनेवर आपले पूर्ण नियंत्रण असल्याचे संकेत देण्याचा प्रयत्न करीत आहेत अशा वेळी ही अफवा पसरणे “महत्त्वपूर्ण” आहे, कारण शी हे अभूतपूर्व तिसर्‍यांदा पदावर राहण्यास उत्सुक आहेत आणि त्यांनी उत्तराधिकारी नाव दिलेले नाही, असे सदस्यांचे म्हणणे आहे. मुत्सद्दी समुदायाचा. शेवटी, सुरक्षा यंत्रणेतील सूर्याचा “प्रभाव” दूर करण्यासाठी जानेवारीमध्ये उच्च-स्तरीय पॅनेलची नियुक्ती करण्यात आली. याशिवाय, सुरक्षा आस्थापनातील सदस्यांना पुढील तपासात त्यांच्या सहकार्याच्या बदल्यात त्यांची फाशीची शिक्षा जन्मठेपेत बदलली जाऊ शकते, असे मानण्याचे कारण आहे की पक्ष काँग्रेसने नवीन नेतृत्वाची घोषणा केल्यानंतर, अधिक प्रमुख, उच्च पेकिंग क्रमाने वर, रोल होऊ शकते.

_________________________________________________________________

[i] लुलु यिलुन चेन, इंफ्लुएन्स एम्पायर: द स्टोरी ऑफ टेन्सेंट अँड चायनाज टेक अॅम्बिशन (होडर अँड स्टॉफटन, 2022), पृ. 198-199.

[ii] चेन, प्रभाव साम्राज्य, पृ. 199.