दक्षिण कोरियाची इंडो-पॅसिफिक रणनीती फायदा मिळवण्यासाठी पुरेशी आहे का?

कोरियन युद्ध (1950-53) संपल्यापासून, दक्षिण कोरिया प्रामुख्याने युनायटेड स्टेट्स (यूएस) वर अवलंबून होता, तर त्याचे परराष्ट्र धोरण मुख्यत्वे उत्तर कोरिया आणि त्याच्या आण्विक धोक्यावर केंद्रित होते. तथापि, जगातील दहाव्या क्रमांकाची अर्थव्यवस्था असूनही, दक्षिण कोरियाला जागतिक राजकारणावर नजर ठेवणारी आणि सक्रिय खेळाडू नसल्याबद्दल टीका झाली आहे. विशेषत: इंडो-पॅसिफिक क्षेत्रासाठी मजबूत राजनयिक चौकटीची गरज होती. अशा प्रकारे, दक्षिण कोरियाने आपली पहिली व्यापक प्रादेशिक रणनीती, इंडो-पॅसिफिक रणनीती सुरू केली. अमेरिकेसोबतची सुरक्षा युती मजबूत करून, सुरक्षा भागीदारीत विविधता आणून आणि मुक्त, शांततापूर्ण आणि समृद्ध इंडो-पॅसिफिकची वकिली करून देशाला एक प्रामाणिक मध्यम शक्ती बनवण्याचा प्रयत्न म्हणून या धोरणाचा उल्लेख केला जात आहे. तथापि, हे पाणलोट धोरण दक्षिण कोरियाला या प्रदेशात फायदा मिळवण्यासाठी पुरेसे आहे का?

यून सिद्धांत: इंडो-पॅसिफिक धोरण

इंडो-पॅसिफिक रणनीती यूएस आणि जपान, ऑस्ट्रेलिया आणि भारत यांसारख्या धोरणात्मक भागीदारांशी जवळून जोडलेली आहे, ज्याला चतुर्भुज सुरक्षा संवाद किंवा QUAD म्हणूनही ओळखले जाते. तथापि, दक्षिण कोरिया सक्रिय इंडो-पॅसिफिक रणनीती तयार करण्यात नेहमीच कचरत आहे. दक्षिण कोरियाने “मुक्त, शांततापूर्ण आणि समृद्ध इंडो-पॅसिफिक क्षेत्रासाठी रणनीती” उघड केल्याने युन-सीओक युल प्रशासनाच्या अंतर्गत हे बदलले. राष्ट्रपती कार्यालयाच्या मते, ही दक्षिण कोरियाची पहिली सर्वसमावेशक प्रादेशिक रणनीती आहे आणि ती देशाची राजनैतिक जागा विस्तृत करण्यासाठी आणि या प्रदेशातील भूमिका आणि योगदान वाढवण्याच्या त्याच्या वर्धित दर्जा आणि आंतरराष्ट्रीय समुदायाच्या अपेक्षांच्या अनुषंगाने देशाची वचनबद्धता समाविष्ट करते. सर्वसमावेशकता, विश्वास आणि पारस्परिकता या तीन सहकार्य तत्त्वांतर्गत मुक्त, शांततापूर्ण आणि समृद्ध इंडो-पॅसिफिक प्रदेशासाठी आपली दृष्टी पूर्ण करण्यासाठी सोल नऊ मुख्य प्रयत्नांचा पाठपुरावा करेल.

जगातील दहाव्या क्रमांकाची अर्थव्यवस्था असूनही, दक्षिण कोरियाला जागतिक राजकारणावर नजर ठेवणारी आणि सक्रिय खेळाडू नसल्याची टीका झाली आहे.

सध्या, सोल युती आणि स्वायत्तता यांच्यात समतोल राखण्यासाठी संघर्ष करत आहे आणि अमेरिकेच्या उपस्थितीशिवाय त्याचे परराष्ट्र धोरण पूर्णपणे नेव्हिगेट केलेले नाही. तर, बीजिंग हा उत्तर कोरियाच्या अण्वस्त्रीकरणातील प्रमुख भागधारकासह सोलचा सर्वात मोठा व्यापारी भागीदार आहे. या प्रदेशातील यूएस-चीन शत्रुत्वाच्या तीव्रतेच्या दरम्यान, हे धोरणात्मक दस्तऐवज त्यांचे सुरक्षा आणि आर्थिक भागीदार, अमेरिका आणि चीन यांच्यातील समान संतुलन कृतीचे चित्रण करते. शिवाय, सोलने फ्री आणि ओपन इंडो-पॅसिफिक (FOIP) वापरण्यापासून परावृत्त केले आहे जे इतर शक्ती वापरतात परंतु संकल्पनेचे “घटक” समाविष्ट केले आहेत. त्याच बरोबर, ही रणनीती दस्तऐवजात चीनचा क्वचितच उल्लेख करते, सोलच्या अनुकूल तत्त्वावर प्रकाश टाकते. दरम्यान, यून यांनी देखील आश्वासन दिले की या प्रदेशातील स्थिती एकतर्फी बळजबरीने बदलणे खपवून घेतले जाणार नाही. तथापि, अनुकूल पॅटर्न दक्षिण कोरियाला इंडो-पॅसिफिकमध्ये निष्क्रिय सहभागी म्हणून मर्यादित करत आहे आणि दक्षिण कोरियाला गंभीर भागीदार म्हणून घेण्यास मदत करत नाही; ही त्याची सर्वात मोठी टीका आहे. म्हणून, प्रदेशात फायदा मिळवण्यासाठी महत्त्वपूर्ण पावले उचलण्याची गरज आहे.

दक्षिण कोरिया इंडो-पॅसिफिकमध्ये कसा फायदा मिळवू शकतो?

दक्षिण कोरिया हे इंडो-पॅसिफिकमधील एक प्रमुख राष्ट्र आहे, परंतु या प्रदेशातील एक गंभीर खेळाडू म्हणून पाहण्यासाठी, सोलने त्याच्या धोरणात्मक द्विधातेच्या समजांवर मात करणे आवश्यक आहे. ही रणनीती मोठ्या धोरणात्मक वातावरणाद्वारे आणि विविध प्रादेशिक अभिनेत्यांच्या नेटवर्कमध्ये अस्तित्त्वात असलेल्या गतिशील संबंधांद्वारे तयार केली जाते. तथापि, इंडो-पॅसिफिक संबंधांचे नेटवर्क स्वरूप लक्षात घेता, केवळ दक्षिण कोरियाची कृती पुरेशी होणार नाही. सोलने आपली रणनीती प्रगत पातळीवर वाढवण्यासाठी समविचारी राष्ट्रांसह भागीदारी आणि कार्य करावे लागेल. उदाहरणार्थ, टोकियोच्या रणनीतीची वकिली इतर राष्ट्रांना सोलला संबंधित इंडो-पॅसिफिक भागीदार म्हणून स्वीकारण्यास प्रवृत्त करू शकते कारण या प्रदेशात जपानचे महत्त्व आणि मोठेपणा. तथापि, जपानने दक्षिण कोरियाला सातत्याने अपमानित केल्याने या प्रदेशातील ROK च्या प्रयत्नांवर परिणाम होऊ शकतो.

सर्वसमावेशकता, विश्वास आणि पारस्परिकता या तीन सहकार्य तत्त्वांतर्गत मुक्त, शांततापूर्ण आणि समृद्ध इंडो-पॅसिफिक प्रदेशासाठी आपली दृष्टी पूर्ण करण्यासाठी सोल नऊ मुख्य प्रयत्नांचा पाठपुरावा करेल.

शिवाय, दक्षिण कोरियाला आपली दिशा आणि स्थान स्पष्ट करण्याची संधी आहे जिथे त्याला खूप स्वारस्य आहे आणि इतर राज्यांमध्ये त्याचे स्थान आहे. त्यामुळे द्विपक्षीय आणि बहुपक्षीय उपायांद्वारे या प्रदेशात नेटवर्क संबंध निर्माण करणे सोलसाठी महत्त्वाचे असेल, परंतु इंडो-पॅसिफिकमधील गंभीर भागीदार म्हणून सोलने महत्त्वपूर्ण पावले उचलली पाहिजेत. हे खालीलप्रमाणे आहेत.

• विविध भागीदारी:

नेव्हिगेशनचे स्वातंत्र्य, कायद्याचे नियम आणि दळणवळणाच्या खुल्या सी लाइन्स (SLOC) चा प्रसार करण्यासाठी QUAD च्या सदस्यांसह इतर इंडो-पॅसिफिक देशांसोबतची भागीदारी उपयुक्त ठरेल. शिवाय, सर्वसमावेशक आणि प्रगतीशील ट्रान्स-पॅसिफिक भागीदारी (CPTPP), प्रादेशिक व्यापक आर्थिक भागीदारी (RCEP) आणि ASEAN सारख्या विद्यमान उपक्रम आणि व्यवस्थांसह परिष्करण आणि संरेखन सोलच्या जागतिक उपस्थितीला बळ देईल. शिवाय, चीनचा दबाव आणि बळजबरी मर्यादित ठेवण्यासाठी किंवा त्यावर नियंत्रण ठेवण्यासाठी, सोलने भारत, व्हिएतनाम इत्यादीसारख्या चिनी शत्रूंसोबत जवळून काम करणे आवश्यक आहे. यामुळे अखेरीस सोलला चीनशी सुरक्षा, राजनैतिक आणि आर्थिक संबंधांमध्ये विविधता आणण्यास मदत होईल. याव्यतिरिक्त, सोलने इतर पारंपारिक इंडो-पॅसिफिक देशांसोबतचे सुरक्षा संबंध वाढवले पाहिजेत आणि त्रिपक्षीय ROK-US-जपान सहकार्य मजबूत केले पाहिजे. चीनवरील अवलंबित्व कमी करण्यासाठी पुरवठा साखळीमध्ये विविधता आणली पाहिजे.

• त्याची संसाधने वापरणे

पूर्णतः प्रस्थापित, आर्थिक, तांत्रिकदृष्ट्या प्रगत लोकशाही देश म्हणून, सोलचा आशियातील इतरांपेक्षा तुलनात्मक फायदा आणि कौशल्य आहे. सोल आपले कौशल्य क्षेत्र वापरू शकते आणि आर्थिक लाभ मिळवण्यासाठी आणि प्रगत प्रादेशिक भूमिका बजावण्यासाठी इंडो-पॅसिफिक इकॉनॉमिक फ्रेमवर्क (IPEF) आणि CHIP-4 सारख्या प्रादेशिक आर्थिक क्रियाकलापांमध्ये सक्रियपणे सहभागी होऊ शकते. शिवाय, सोल डिजिटल व्यापार, उदयोन्मुख तंत्रज्ञान, हरित वाढ आणि प्रदेशातील हवामान बदल या प्रमुख सामर्थ्यांमध्ये प्रगती करू शकते. तसेच, जगातील दहावी सर्वात मोठी अर्थव्यवस्था असल्याने, दक्षिण कोरिया आपला व्यापार अधिकृत विकास सहाय्य (ODA) वाढवू शकतो आणि आपली उपस्थिती दर्शवण्यासाठी जपानसारख्या या प्रदेशात मदत करू शकतो.

टोकियोच्या रणनीतीची वकिली इतर राष्ट्रांना सोलला संबंधित इंडो-पॅसिफिक भागीदार म्हणून स्वीकारण्यास प्रवृत्त करू शकते कारण या प्रदेशातील जपानचे महत्त्व आणि मोठेपणा.

राजकीय समर्थन वाढवणे

प्रथम, उत्तर कोरियाच्या धोक्याच्या विरोधात स्वत:च्या संरक्षणाची भूमिका मांडणे सोलला चीनकडून टीका सहन करावी लागली तरीही जगासमोर ताकद दाखवण्यासाठी अत्यंत आवश्यक आहे. यामध्ये अमेरिका आणि जपानसोबत वारंवार लष्करी कवायती, संबंधित शस्त्रे तैनात करणे, सामरिक मालमत्ता किंवा अण्वस्त्रे मिळवण्याच्या अलीकडील टिप्पणीचा समावेश असावा. शिवाय, कोरियन द्वीपकल्पात शांतता प्रस्थापित करण्यासाठी सोलला इंडो-पॅसिफिकमधील समविचारी राष्ट्रांकडून राजकीय सहाय्य घ्यावे लागेल आणि या प्रदेशात सुरू असलेल्या संकटाला पाठिंबा द्यावा लागेल. सेऊललाही देशात आणि परदेशात मानवी हक्क आणि लोकशाहीसाठी एकत्रित आणि पाठिंबा वाढवावा लागेल. सोलने चिनी विरोधकांचा विश्वास संपादन करायचा असेल तर उत्तर कोरियातील मानवाधिकार उल्लंघन आणि चीनमधील उइगर मुस्लिम पीडितांबद्दल चिंता व्यक्त केली पाहिजे.

यून प्रशासनाची इंडो-पॅसिफिक रणनीती देखील एक महत्त्वपूर्ण जागतिक शक्ती बनण्याच्या दक्षिण कोरियाच्या उदयोन्मुख भव्य धोरणाच्या भविष्यातील वाटचालीला आकार देईल. दरम्यान, रणनीती केवळ मुक्त आणि मुक्त इंडो-पॅसिफिकसाठी अमेरिका, जपान आणि ROK च्या संयुक्त वचनबद्धतेची पुष्टी करत नाही तर सक्रिय मध्यम शक्ती म्हणून जागतिक घडामोडींसाठी दक्षिण कोरियाच्या आकांक्षांचा तपशील देखील देते. असे असले तरी, अमेरिका-चीन संबंध जितके अधिक ताणले जातील, दक्षिण कोरियाच्या धोरणांना कोंडीचा सामना करावा लागेल आणि कठीण निर्णय घेण्यास भाग पाडले जाईल. ही रणनीती सोलने पुढे टाकलेले एक चांगले पाऊल आहे, परंतु भविष्यात यूएस-चीन शत्रुत्व किंवा इतर भू-राजकीय घटना उलगडत असल्याने त्यात सतत सुधारणा करणे आवश्यक आहे. शत्रुत्व आणि धमक्या कमी करण्यासाठी, सोलने समविचारी देशांसोबत एकत्र काम करणे आवश्यक आहे, कारण योग्य इंडो-पॅसिफिक धोरणाशिवाय शांत आणि अण्वस्त्रमुक्त कोरियन द्वीपकल्प शक्य होणार नाही.