युरोपमधील निवडणुका दोन दशकांतील महत्त्वपूर्ण राजकीय घडामोडी

मार्जिनपासून मुख्य प्रवाहात उजव्या विचारसरणीच्या पक्षांची हालचाल ही गेल्या दोन दशकांतील युरोपमधील सर्वात लक्षणीय राजकीय घडामोडींपैकी एक आहे. निवडणुकांमध्ये त्यांचे नशीब वर्षानुवर्षे उच्च आणि नीचांकी साक्ष देत असताना, 2022 हे इटली [फ्रेटेली डी’इटालिया एफडीआय (इटलीचे ब्रदर्स)], स्वीडन (स्वीडिश डेमोक्रॅट), हंगेरीमधील त्यांच्या यशानंतरच्या या संक्रमणातील महत्त्वाचे वर्ष ठरले. (फिडेझ), आणि फ्रान्स (राष्ट्रीय रॅली). मुख्य प्रवाहातील पक्षांवरील विश्वासाच्या संकटामुळे हे पक्ष निवडणुकीत यशाचा आनंद घेत आहेत, ज्यायोगे असे वाटते की सध्याची सरकारे नागरिकांसमोरील असुरक्षिततेचा सामना करण्यासाठी पुरेसे प्रयत्न करत नाहीत, जसे की राहणीमानाचा वाढता खर्च, उच्च ऊर्जा. किंमती, कायदा आणि गुन्हेगारी, स्थलांतर इ. या पक्षांनी केवळ जनमत चाचण्यांमध्ये चांगली कामगिरी केली नाही तर राष्ट्रीय आणि प्रादेशिक निवडणुकांमध्येही जागा जिंकल्या आहेत, त्याद्वारे, सरकारी निर्णय प्रक्रियेवर प्रभाव पाडला आहे, मग ते त्याचा एक भाग असोत. किंवा नाही. हा लेख हंगेरी (एप्रिल 2022), फ्रान्स (जून 2022), स्वीडन (सप्टेंबर 2022) आणि इटली (सप्टेंबर 2022) या चार देशांतील अलीकडील निवडणुकांकडे पाहतो—उजव्या पक्षांच्या वाढीच्या ट्रेंडचे विश्लेषण करण्यासाठी आणि या घटनेतील महत्त्वाचे मुद्दे.

इटली, फ्रान्स, जर्मनी इत्यादी देशांमध्ये राहणीमानाच्या वाढत्या किमतीच्या विरोधात झालेल्या आंदोलनांमुळे राजकीय वर्गावर त्यांच्या नागरिकांना भेडसावणाऱ्या समस्यांना प्राधान्य देण्यासाठी आणि त्यावर उपाय शोधण्याचा दबाव वाढला आहे.

निवडणुकांवर एक नजर

ऊर्जा संकट, युक्रेनमधील संघर्ष, इमिग्रेशन आणि कायदा आणि सुव्यवस्थेच्या समस्यांशी संबंधित चिंतेच्या पार्श्वभूमीवर या देशांतील निवडणुका झाल्या. इटली, फ्रान्स, जर्मनी इत्यादी देशांमध्ये राहणीमानाच्या वाढत्या किमतीच्या विरोधात झालेल्या आंदोलनांमुळे राजकीय वर्गावर त्यांच्या नागरिकांना भेडसावणाऱ्या समस्यांना प्राधान्य देण्यासाठी आणि त्यावर उपाय शोधण्याचा दबाव वाढला आहे. उजव्या विचारसरणीच्या पक्षांचे निवडणूक यश हे मुख्य प्रवाहातील राजकीय पक्षांबद्दल सामान्य लोकांच्या नाराजीचे प्रतिनिधित्व करते.

मतदारांना काय आवाहन?

उजव्या विचारसरणीचे पक्ष राष्ट्रवादी आहेत आणि सामान्यतः देश-विशिष्ट असलेल्या समस्या आणि तक्रारींचे मूळ असूनही, स्थलांतरित विरोधी वृत्ती, बेरोजगारी आणि युरोपियन युनियन (EU) बद्दलचा दृष्टिकोन यासारख्या अनेक चिंता आहेत. राष्ट्रीय सीमा ओलांडून या पक्षांसाठी सामान्य आहेत. स्वीडिश डेमोक्रॅट्स, एक पक्ष जो त्याच्या निओ-नाझी मुळांसाठी ओळखला जातो, त्याने इमिग्रेशनच्या मुद्द्यांवर प्रचार केला आणि देशातील वाढत्या टोळी-हिंसाबरोबरच त्यांनी उच्च स्थलांतरामुळे बिघडत चाललेल्या कायदा आणि सुव्यवस्थेच्या परिस्थितीचा विचार केला. निवडणुकीच्या प्रचारादरम्यान उच्च महागाई, ऊर्जेचे संकट आणि युक्रेनमधील संघर्ष हे देखील गंभीर विषय होते. इटलीच्या निवडणुकीतही असेच मुद्दे दिसून आले.

जॉर्जिया मेलोनीच्या FdI ची मुळे बेनिटो मुसोलिनीच्या समर्थकांनी 1946 मध्ये स्थापन केलेली नव-फॅसिस्ट पक्ष इटालियन समाजवादी चळवळीकडे आहेत. तिच्या युतीच्या भागीदारांमध्ये दोन दिग्गज उजव्या विचारसरणीचे नेते, द लीगचे मातेओ साल्विनी आणि फोर्झा इटालियाचे सिल्व्हियो बर्लुस्कोनी यांचा समावेश आहे. मेलोनीच्या बाजूने काय काम केले ते असे की तिचा पक्ष एकमेव असा होता ज्याने मारियो द्राघीच्या नेतृत्वाखालील ऐक्य सरकारमधून बाहेर पडण्याचा निर्णय घेतला आणि तो एकमेव विरोधी बनला. यामुळे पक्षाला विरोधाची मते मिळवता आली. शिवाय, मेलोनी, तिच्या प्रचाराच्या मार्गावर, EU, युक्रेन आणि नॉर्थ अटलांटिक ट्रीटी ऑर्गनायझेशन (NATO) चे समर्थक म्हणून तिच्या पक्षाची प्रतिमा नियंत्रित केली. इतर गंभीर समस्यांमध्ये उच्च राहणीमान, ऊर्जा, इमिग्रेशन आणि तरुण इटालियन लोकांसाठी आर्थिक संधी यांचा समावेश होतो.

स्वीडिश डेमोक्रॅट्स, एक पक्ष जो त्याच्या निओ-नाझी मुळांसाठी ओळखला जातो, त्याने इमिग्रेशनच्या मुद्द्यांवर प्रचार केला आणि देशातील वाढत्या टोळी-हिंसाबरोबरच त्यांनी उच्च स्थलांतरामुळे बिघडत चाललेल्या कायदा आणि सुव्यवस्थेच्या परिस्थितीचा विचार केला.

यापैकी काही घटक फ्रान्समधील मरीन ले पेनच्या राष्ट्रीय रॅलीच्या स्थिर कामगिरीमध्ये देखील शोधले जाऊ शकतात. आपल्या पक्षाची प्रतिमा खराब करण्याव्यतिरिक्त, ले पेन यांनी बेरोजगारी, कल्याणकारी राज्याचे संरक्षण आणि किमान वेतन वाढवणे यासारखे मुद्दे उपस्थित केले होते. इमिग्रेशन आणि कायदा आणि सुव्यवस्थेबाबत राष्ट्राध्यक्ष मॅक्रॉनच्या कठोर भूमिकेने दोन्ही मुद्द्यांवर राष्ट्रीय रॅलीची स्थिती प्रमाणित केली होती. हंगेरीमध्ये, अध्यक्ष ऑर्बनचा युरोपियन युनियनच्या कामकाजाबाबतचा कट्टर दृष्टिकोन, इमिग्रेशन समस्या, स्वतःला “मुस्लिम स्थलांतरित, पुरोगामीवाद आणि एलजीबीटीक्यू लॉबी विरुद्ध युरोपियन ख्रिस्ती धर्माचा रक्षक” असे त्यांचे चित्रण आणि युक्रेनियन संघर्षात हंगेरियन तटस्थतेची त्यांची कल्पना. त्यांनी सांगितले की, “हे युद्ध आमचे युद्ध नाही”, ही त्यांच्या मोहिमेची प्रमुख वैशिष्ट्ये होती.

मत शेअर करा

हंगेरी एक यशस्वी उदाहरण देते जेथे उजव्या विचारसरणीचा पक्ष फिडेझ 2010 पासून सत्तेत आहे. फिडेझने सुपरमेजर जिंकला. एप्रिल 2022 च्या विधानसभेच्या निवडणुकीत 2018 मधील 49.2 टक्क्यांच्या तुलनेत 53.7 टक्के मते मिळाली. 1989 नंतर हंगेरीमधील कोणत्याही पक्षाला मिळालेला हा सर्वाधिक मतांचा वाटा होता. फ्रान्सचे आणखी एक उदाहरण आहे जिथे उजव्या पक्षांच्या मतांच्या टक्केवारीत सातत्याने वाढ होत आहे- विंगचे निरीक्षण केले आहे. मरीन ले पेनच्या नेतृत्वाखाली नॅशनल रॅलीने 2007 मधील 10 टक्क्यांवरून 2022 च्या अध्यक्षीय निवडणुकीत 40 टक्क्यांहून अधिक मतदान केले आहे. ले पेन यांच्या नेतृत्वाखाली, पक्षाने गेल्या दोन अध्यक्षीय निवडणुकांच्या दुसऱ्या फेरीत दोन पक्षांपैकी एक बनण्यासाठी स्थिर प्रगती पाहिली आहे. हा पक्ष राष्ट्रवादी, प्रस्थापित विरोधी आणि स्थलांतरित विरोधी असला तरी, सध्याच्या नेतृत्वाखाली पुनर्ब्रँडिंगमुळे तो झेनोफोबिक वक्तृत्वापासून दूर गेला आहे.

स्वीडनमध्ये, स्वीडिश डेमोक्रॅट्स 20.5 टक्के मते मिळवून दुसऱ्या क्रमांकाचा पक्ष म्हणून उदयास आला आणि 2018 च्या निवडणुकीत त्यांचा हिस्सा 17.5 टक्क्यांवरून वाढला. त्यांची आतापर्यंतची सर्वात मजबूत कामगिरी लक्षात घेऊन, पुढील आघाडी सरकारच्या स्थापनेत पक्ष किंगमेकर म्हणून उदयास आला. इटलीमध्ये, एफडीआय हा अलिकडच्या निवडणुकीत कोणत्याही पक्षाला मिळालेल्या सर्वाधिक मतांचा वाटा मिळवणारा पहिला अतिउजवा पक्ष बनला. पक्षाने 2018 मध्ये 4 टक्क्यांच्या तुलनेत 26 टक्के मतांची वाढ केली.

मतदारांची संख्या

उजव्या विचारसरणीच्या पक्षांच्या यशावर पारंपारिक पक्षांबद्दल मतदारांची नाराजी, राजकीय वातावरणातील अस्थिरता आणि सर्वसाधारण गैरहजेरी यांचाही प्रभाव पडतो. चारही निवडणुकांमध्ये मतदानाची टक्केवारी तुलनेने कमी झाली. हंगेरीमध्ये, 2022 च्या निवडणुकीत 62.92 टक्के मतदान झाले होते जे 2018 मधील 63.21 टक्के होते. फ्रान्समध्ये, दुसर्‍या फेरीत मतदान 38.11 टक्के होते जे 54 टक्के गैरहजेरी दर होते. या निवडणुकीच्या पहिल्या फेरीत ४७.५ टक्के मतदान झाले आणि ५२.४९ टक्के मतदान झाले. स्वीडनमध्ये, मतदारांची संख्या सामान्यतः जास्त आहे. तथापि, या निवडणुकीत 2018 मधील 87.2 टक्के मतदानावरून 84.2 टक्के मतदान झाले. त्याचप्रमाणे, इटलीमध्ये, गेल्या काही दशकांमध्ये, 2022 च्या निवडणुकीत 2018 मधील 73 टक्के मतदानाच्या तुलनेत 64 टक्के मतदान होऊन मतदानाचे प्रमाण घटले आहे.

युरोपसाठी अर्थ काय आहे?

हे नाकारता येत नाही की उजव्या विचारसरणीच्या पक्षांनी युरोपियन राजकीय व्यवस्थेत लक्षणीय पाऊल टाकले आहे – काही पक्ष सरकारचा भाग बनले आहेत, तर काही विरोधी आवाजाचे नेतृत्व करत आहेत. मुख्य प्रवाहातील पक्षांना त्यांचा अजेंडा आणि मुद्दे घेऊन या पक्षांनी आपली उपस्थिती जाणवू दिली आहे. उजव्या विचारसरणीच्या राजकारणाच्या उदयाचे कारण प्रतिनिधित्वाचे संकट, राजकारणाचे वाढते वैयक्तिकरण, वाढती राजकीय आणि सामाजिक अलिप्तता आणि राजकीय व्यवस्थेवरील असंतोष यापासून बहुआयामी आहे. या पक्षांचे अलीकडचे यश याच भावनांचे प्रतिबिंब आहे.

या निवडणुकांनी काही महत्त्वाचे उंबरठे तोडले हे महत्त्वाचे पाऊल आहे. इटलीमध्ये, जॉर्जिया मेलोनी दुसऱ्या महायुद्धानंतर सर्वात उजव्या विचारसरणीच्या सरकारसह पहिल्या महिला पंतप्रधान बनल्या. इटलीच्या सरकारी युतीमध्ये मेलोनीच्या नेतृत्वाखालील FdI, मॅटेओ साल्विनी यांच्या द लीग आणि सिल्व्हियो बर्लुस्कोनीच्या फोर्झा इटालिया यांचा समावेश आहे. उजव्या विचारसरणीची युती सरकारमध्ये येण्याची ही पहिलीच वेळ नसली तरी, अतिउजव्या पक्षाच्या कारभारावर ही पहिलीच वेळ आहे. त्याचप्रमाणे, स्वीडिश डेमोक्रॅट्स, ज्यांना राजकीय आस्थापनेने बहिष्कृत मानले आहे, मतांच्या प्रमाणात दुसऱ्या क्रमांकाचा पक्ष म्हणून उदयास आले. ते युती सरकारचा भाग बनले नसले तरी, ‘पुरवठा आणि विश्वास करार’ म्हणून ओळखल्या जाणार्‍या सरकारला बाहेरून पाठिंबा देण्याचे त्यांनी मान्य केले आहे आणि मुख्य धोरणनिर्मितीवर त्याचा मोठा प्रभाव अपेक्षित आहे. कॉर्डन सॅनिटेअर-ज्याने अति-उजव्या लोकांना पद घेण्यापासून रोखले आहे-या निवडणुकांमध्ये उल्लंघन केले गेले आहे असे दिसते. त्यांचे युती सरकार चालवण्यात ते यशस्वी होतात की नाही हे पाहणे बाकी आहे, परंतु हे निश्चित आहे की या युती अनेक गंभीर मुद्द्यांवर एकमेकांच्या विरोधात असलेले नेते आणि पक्ष एकत्र आणतील.

रशियावरील अनेक निर्बंध, विशेषत: तेल निर्बंध सौम्य करण्यासाठी व्हेटो वापरण्यात अध्यक्ष ऑर्बन यांनी महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली आहे आणि असे म्हटले आहे की निर्बंधांचा ‘त्यांच्या उद्दिष्टापेक्षा युरोपियन अर्थव्यवस्थांवर मोठा प्रभाव आहे.

आणखी एक म्हणजे EU सोबत काम करण्याचा त्यांचा दृष्टिकोन. अध्यक्ष ऑर्बन यांच्या नेतृत्वाखाली, इमिग्रेशन, न्यायालयीन सुधारणा आणि मीडिया स्वातंत्र्य यासारख्या मुद्द्यांवरून EU बरोबर मतभेद आहेत. आयोगाने देशाविरुद्ध कलम ७ च्या उल्लंघनाची कारवाईही सुरू केली आहे. एफडीआय, स्वीडिश डेमोक्रॅट्स आणि नॅशनल रॅलीचे नेते यापुढे युनियनमधून माघार घेण्याचे आवाहन करत नसताना, त्यांनी ब्रुसेल्सपासून राष्ट्रीय राजधानीत सत्ता हस्तांतरित करण्यास अनुकूलता दर्शविली आहे.

युरोपियन युनियनमध्ये, रशियाकडे पाहण्याचा त्यांचा दृष्टीकोन देखील बारकाईने तपासला जाईल, कारण काही नेत्यांनी मॉस्कोवरील निर्बंधांच्या प्रासंगिकतेवर प्रश्नचिन्ह उपस्थित केले आहे. रशियावरील अनेक निर्बंध, विशेषत: तेल निर्बंध सौम्य करण्यासाठी व्हेटो वापरण्यात राष्ट्राध्यक्ष ऑर्बन यांनी महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली आहे आणि त्यांनी म्हटले आहे की निर्बंधांचा, ‘युरोपियन अर्थव्यवस्थांवर त्यांच्या उद्दिष्टापेक्षा मोठा परिणाम होतो.’ इटलीमध्ये, तर एफडीआय युक्रेनच्या दिशेने युरोपियन प्रयत्नांना पाठिंबा जाहीर केला, साल्विनी आणि बर्लुस्कोनी दोघेही त्यांच्या मतांमध्ये द्विधा आहेत. या मुद्द्यावर इटालियन सरकारची एकूण एकता त्याच्या अंतर्गत गतिशीलतेवर अवलंबून असेल.

जरी हे पक्ष काही समान विषय सामायिक करतात, परंतु एकदा ते सत्तेवर आल्यावर त्यांचे वर्तन हे ते ज्या पदावर येतात आणि त्यांच्या युतीच्या भागीदारांचे खेचणे आणि सरकारमधील एकूण गतिशीलतेला हातभार लावतात या दोन्हीवरून ठरते. पक्ष वैचारिकदृष्ट्या संरेखित करू शकतात परंतु त्यामध्ये भिन्न दृष्टिकोन असलेल्या राजकीय व्यक्तींचा समावेश आहे. EU, युक्रेन-रशिया, निर्बंध, आर्थिक धोरणे आणि इमिग्रेशन यासह समस्यांवरील प्राधान्यक्रम. प्रचारादरम्यान पक्षाचे नेते मतभेद बाजूला ठेवू शकले असले तरी, ते सरकारचा भाग म्हणून एकत्र काम करत असल्याने ते पुन्हा उदयास येण्याची शक्यता आहे.