PLA मधील भ्रष्टाचार विरुद्ध त्यांची क्षमता

चीनच्या पीपल्स लिबरेशन आर्मीसाठी (पीपल्स लिबरेशन आर्मी) 2024 हे सर्वसमावेशक भ्रष्टाचारविरोधी मोहिमेचा भाग म्हणून अनेक वरिष्ठ लष्करी अधिकाऱ्यांना अटक करून चिन्हांकित केलेले एक अशांत वर्ष होते. अध्यक्ष शी जिनपिंग यांच्या मार्गदर्शनाखाली सेंट्रल कमिशन ऑन डिसिप्लिन इन्स्पेक्शनने (CCDI) पीपल्स लिबरेशन आर्मीच्या गणवेशधारी शाखांच्या वरच्या स्तरांच्या देशातील सर्वोच्च लष्करी कमांड संस्था असलेल्या चीनच्या सेंट्रल मिलिटरी कमिशनच्या (CMC) सदस्यांचाही समावेश करण्यासाठी आपली कारवाई वाढवली. नोव्हेंबरमध्ये, शी जिनपिंग यांचे दीर्घकालीन निष्ठावंत आणि CMC सदस्य एडमिरल मियाओ हुआ यांच्या अटकेने संपूर्ण पीपल्स लिबरेशन आर्मी नेतृत्वाला धक्का बसला.

अध्यक्ष शी जिनपिंग यांच्या मार्गदर्शनाखाली सेंट्रल कमिशन ऑन डिसिप्लिन इन्स्पेक्शनने (CCDI) पीपल्स लिबरेशन आर्मीच्या गणवेशधारी शाखांच्या वरच्या स्तरांच्या देशातील सर्वोच्च लष्करी कमांड संस्था असलेल्या चीनच्या सेंट्रल मिलिटरी कमिशनच्या (CMC) सदस्यांचाही समावेश करण्यासाठी आपली कारवाई वाढवली.

आपल्या पदानुक्रमात ही उलथापालथ होऊनही, पीपल्स लिबरेशन आर्मीने यावर्षी आपल्या शस्त्रागारात लक्षणीय वाढ केली आणि आपल्या साठ्यात मोठ्या प्रमाणात लष्करी उपकरणे आणि प्रगत शस्त्रास्त्रांचा समावेश केला. वाढीव लष्करी क्षमतेसह व्यापक भ्रष्टाचाराच्या या विरोधाभासामुळे पीपल्स लिबरेशन आर्मी भ्रष्ट आणि सक्षम दोन्ही आहे. यामुळे तज्ञांमधील वादाला चालना मिळाली आहे. अमेरिकेच्या संरक्षण विभागाच्या 2024 च्या चीन लष्करी अहवालाने आण्विक, क्षेपणास्त्र आणि हवाई-शक्ती क्षमतेतील चीनच्या प्रगतीवर प्रकाश टाकून या दृष्टिकोनास आणखी बळकटी दिली. तथापि, खोलवर रुजलेला भ्रष्टाचार, स्थानिक संघटनात्मक गोंधळ आणि हाय-टेक उपकरणे चालवण्याचे मर्यादित कौशल्य यामुळे पीपल्स लिबरेशन आर्मीच्या लढाऊ क्षमतेवरील विश्वास कमी होत आहे. शी यांच्यासाठी, हे मुद्दे चिंतेचे कारण आहेत, ज्यामुळे चीनच्या जवळच्या शेजारी देशांमध्ये निर्णय घेण्याच्या त्यांच्या सावध दृष्टिकोनास आकार मिळतो.

पीपल्स लिबरेशन आर्मी मधील भ्रष्टाचाराची व्याप्ती ही त्याच्या उत्क्रांतीच्या प्रक्रियेचा एक भाग राहिली आहे कारण काळ-सन्मानित चिनी तत्वज्ञानाने सैन्य स्वयंपूर्ण असावे आणि चीनच्या अर्थव्यवस्थेला मदत करावी अशी अपेक्षा केली होती. त्यामुळे पीपल्स लिबरेशन आर्मीने आपले अन्नासाठी पिके घेतली, मांसासाठी कुकुक्टपालन केले आणि आपले गणवेश आणि शस्त्रे स्व:त तयार केली. 1980 च्या दशकाच्या मध्यात, डेंग झियाओपिंगने संरक्षण बजेट कमी केले आणि पीपल्स लिबरेशन आर्मीच्या तुकड्यांना व्यावसायिक उपक्रम उघडण्यास अधिकृत केले, ज्यामुळे पॉली ग्रुप, चायना युनायटेड एअरलाइन्स, कैली कॉर्पोरेशन आणि इतरांची स्थापना झाली.

यापैकी अनेक व्यावसायिक उपक्रम एकतर राजकुमारांच्या नेतृत्वाखाली होते किंवा त्यांच्या बहुसंख्य समभागांचे वर्चस्व होते. या उद्योगांना अनुकूल कर लाभ आणि इतर प्राधान्यांचा फायदा झाला, ज्यामुळे पक्ष आणि लष्करी वरिष्ठ नेतृत्व यांच्यात सखोल सहकार्य निर्माण झाले. या संगनमतामुळे मोठ्या प्रमाणात भ्रष्टाचार, मनी लॉन्ड्रिंग आणि इतर संशयास्पद कारवाया झाल्या. खालच्या स्तरावर, पीपल्स लिबरेशन आर्मीच्या तुकड्या आदरातिथ्य, बांधकाम, वेश्याव्यवसाय, जुगार आणि तस्करी यासह अनेक बेकायदेशीर उपक्रमांमध्ये गुंतलेल्या होत्या. लष्कराने समाजातील सशस्त्र शक्तींवर ठाम नियंत्रण ठेवल्यामुळे, या हालचाली अनियंत्रित झाल्या, अखेरीस पीपल्स लिबरेशन आर्मीमध्ये शिरल्या आणि पदोन्नती, प्रशिक्षण पद्धतींचा खोटेपणा आणि अगदी लष्करी पेट्रोलियम बेकायदेशीरपणे व्यावसायिक बाजारपेठेत वळवले.

पीपल्स लिबरेशन आर्मी मधील भ्रष्टाचाराची व्याप्ती ही त्याच्या उत्क्रांतीच्या प्रक्रियेचा एक भाग राहिली आहे कारण काळ-सन्मानित चिनी तत्वज्ञानाने सैन्य स्वयंपूर्ण असावे आणि चीनच्या अर्थव्यवस्थेला मदत करावी अशी अपेक्षा केली होती.

प्रत्युत्तरात, पक्षाने 1993 आणि 1995 मध्ये नियमांद्वारे या क्रियाकलापांना थांबवण्याचा प्रयत्न केला आणि शेवटी 1998-99 मध्ये आर्मीच्या सर्व व्यावसायिक क्रियाकलापांवर बंदी घातली. तथापि, ही बंदी अंशतः यशस्वी ठरली आहे कारण पीपल्स लिबरेशन आर्मीच्या अनेक मोठ्या कंपन्या टिकून राहिल्या आहेत आणि पीपल्स लिबरेशन आर्मी मध्ये भ्रष्टाचार सुरूच आहे.

पीपल्स लिबरेशन आर्मी मधील भ्रष्टाचाराच्या प्राथमिक स्त्रोतांपैकी एक त्याच्या पदोन्नती प्रणालीतून येतो, जिथे राजकीय आणि वैचारिक विश्वासार्हता अनेकदा गुणवत्ता आणि तांत्रिक कौशल्यापेक्षा जास्त असते. उमेदवाराच्या राजकीय आणि वैचारिक विश्वासार्हतेचे मूल्यांकन करण्यासाठी कोणतेही स्पष्ट, मोजता येण्याजोगे मापदंड नाहीत, ज्यामुळे ही प्रक्रिया अत्यंत विवेकाधीन बनते ज्यामुळे एक संरक्षक जाळे तयार होते, जिथे वरिष्ठ अधिकारी कनिष्ठ अधिकाऱ्यांच्या गटाची देखरेख करतात. ते त्यांना विविध तपासांपासून प्रोत्साहन देतात आणि त्यांचे संरक्षण करतात आणि परिणामी, जर एखादा वरिष्ठ जनरल भ्रष्टाचारविरोधी मोहिमेत पकडला गेला तर संपूर्ण संरक्षक नेटवर्क  सेंट्रल कमिशन ऑन डिसिप्लिन इन्स्पेक्शनच्या सूक्ष्मदर्शकाखाली येते. या प्रक्रियेमुळे उच्चस्तरीय खटल्यांदरम्यान पीपल्स लिबरेशन आर्मीची संघटनात्मक रचना स्वाभाविकपणे अस्थिर होते. गेल्या जवळजवळ दोन वर्षांत, शी जिनपिंग यांनी सेवा प्रमुख, राजकीय आयुक्त आणि CMC सदस्यांसह 15 हून अधिक वरिष्ठ लष्करी अधिकाऱ्यांना अटक केली आहे. त्यामुळे पीपल्स लिबरेशन आर्मी आणि त्याच्या अनेक संरक्षक नेटवर्कमध्ये किती अराजक आहे याची कल्पना करणेही कठीण आहे.

पीपल्स लिबरेशन आर्मी मधील भ्रष्टाचाराची व्याप्ती चीनच्या संरक्षण क्षेत्राशी संबंधित अक्षरशः प्रत्येक आस्थापनेत त्याचा प्रसार झाल्यामुळे स्पष्ट होते. भ्रष्टाचार, बेकायदेशीर आउटसोर्सिंग आणि सदोष, कमी दर्जाच्या घटकांचा वापर केल्याबद्दल संरक्षण उद्योगातील अनेक अधिकाऱ्यांवर खटला चालवण्यात आला आहे. अगदी एक प्रतिष्ठित कार्यक्रम प्रमुख, जसे की हू वेनमिंग. चीनच्या विमानवाहू नौकेच्या कार्यक्रमाचे मुख्य शिल्पकार हू वेनमिंग यांच्यासारख्या प्रतिष्ठित प्रमुखांनाही लाचखोरी, पक्षाच्या शिस्तीचे उल्लंघन आणि अंधश्रद्धा प्रथांमध्ये गुंतल्याबद्दल अटक करण्यात आली. त्याचप्रमाणे, नॉरिनको (नॉर्थ चायना इंडस्ट्री कॉर्पोरेशन) चे प्रमुख लियू शिक्वान, वू यानशेंग आणि वांग चांगकिंग, CASC चे संबंधित नेते आणि चीनची सर्वात मोठी क्षेपणास्त्र उत्पादक, CASIC यांना ताब्यात घेण्यात आले. लढाऊ जेट इंजिनांसाठी 16 अब्ज डॉलर्सच्या संशोधन आणि विकास निधीचा गैरवापर केल्याचा आरोपही समोर आला आहे, ज्यामुळे इंजिनची कामगिरी कमी झाली आहे. प्रत्युत्तरादाखल, सेंट्रल कमिशन ऑन डिसिप्लिन इन्स्पेक्शनने 2017 सालापासून चीनच्या शस्त्रास्त्र खरेदीच्या निर्णयांची चौकशी सुरू केली आहे.

चीनच्या विमानवाहू नौकेच्या कार्यक्रमाचे मुख्य शिल्पकार हू वेनमिंग यांच्यासारख्या प्रतिष्ठित प्रमुखांनाही लाचखोरी, पक्षाच्या शिस्तीचे उल्लंघन आणि अंधश्रद्धा प्रथांमध्ये गुंतल्याबद्दल अटक करण्यात आली.

या खुलास्यांमुळे चीनच्या क्षेपणास्त्रांची गुणवत्ता आणि विश्वासार्हता, विमानचालन कार्यक्रम, जमिनीवरील युद्धसामग्रीची शस्त्रे आणि नौदलाच्या प्लॅटफॉर्मच्या खरेदीवर गंभीर प्रश्नचिन्ह निर्माण झाले आहेत. जर भ्रष्ट सेनापतींनी मुख्यतः भ्रष्ट कनिष्ठ अधिकाऱ्यांना पदोन्नती दिली आणि पीपल्स लिबरेशन आर्मी मध्ये वैयक्तिक साम्राज्ये स्थापन केली, तर सार्वजनिक क्षेत्रातील संरक्षण उद्योगांच्या भ्रष्ट प्रमुखांनी त्यांच्या संकुचित हितसंबंधांसाठी संरक्षण खरेदी केली, तर चीनच्या लष्करी आधुनिकीकरणात बनावट (पोटेमकिन) खरेदीचा समावेश असण्याची शक्यता आहे.

चिनी नागरी आणि व्यावसायिक क्षेत्र झपाट्याने वाढत असल्याने, शी जिनपिंग आधुनिक पीपल्स लिबरेशन आर्मी तयार करण्यासाठी प्रचंड संसाधनांचा वापर करू शकले आहेत. तथापि, सर्वोच्च लष्करी नेतृत्वाने वैयक्तिक समृद्धीच्या संधी म्हणून मोठ्या प्रमाणात शस्त्रास्त्र खरेदीचा गैरवापर केल्याचे दिसते, ज्यामुळे वास्तविक क्षमतेतील वाढ कमी होताना दिसते.

अत्यंत भ्रष्ट पीपल्स लिबरेशन आर्मी खऱ्या लढाईत कोसळू शकणारी ताकद आणि क्षमतेचा भ्रम निर्माण करण्यासाठी आपल्या लष्करी मालमत्तेची उधळपट्टी करण्यास प्रवृत्त आहे. ही अंतर्निहित जाणीव, पीपल्स लिबरेशन आर्मीच्या संघटनात्मक कार्यक्षमता आणि लढाऊ क्षमतांबद्दल अविश्वासू राहिल्यामुळे, प्रादेशिक विवादांबद्दल शी जिनपिंग यांच्या सावध दृष्टिकोनाचे अंशतः स्पष्टीकरण देते. अधिक सोयीस्कर वाटणाऱ्या बीजिंगला तोंड देताना भारतासारख्या राष्ट्रांनी हे लक्षात घेतले पाहिजे आणि त्यानुसार तयारी केली पाहिजे. देशांतर्गत क्षमता निर्माण करण्याची आणि सुरक्षिततेच्या खोट्या भावनेत अडकून न पडण्याची ही वेळ आहे.

हा लेख मुळत: फायनान्शियल एक्स्प्रेसमध्ये प्रकाशित झाला आहे.

• International Affairs
• China
• Neighbourhood
• anti-corruption
• China
• China Military
• China’s PLA
• combat readiness
• International Affairs
• military capability
• military modernization
• patronage networks
• regional dynamics
• Xi Jinping

The views expressed above belong to the author(s). ORF research and analyses now available on Telegram! Click here to access our curated content — blogs, longforms and interviews.

PREV NEXT