AfCFTA योग्य मार्गावर असल्याचे दिसते कारण ते अधिक एकात्मिक आफ्रिकेसाठी पुढे जात आहे.
आफ्रिका कॉन्टिनेंटल एफटीए (AfCFTA) लागू होऊन दोन वर्षे झाली आहेत. अजेंडा 2063 मध्ये नमूद केल्यानुसार आफ्रिकेच्या एकीकरणाचे प्रमुख उद्दिष्ट पूर्ण केल्यामुळे त्याच्याकडून मोठ्या अपेक्षा होत्या. जागतिक व्यापार संघटना (WTO) ची स्थापना झाल्यापासून FTA हा सर्वात मोठा आहे. यात आफ्रिकेतील 55 देशांचा समावेश आहे ज्यांची लोकसंख्या सुमारे 1.3 अब्ज आहे आणि एकत्रित GDP US $3.4 ट्रिलियन आहे.
1 जानेवारी 2023 पर्यंत, 55 पैकी 44 सदस्य राष्ट्रांनी AUC कडे त्यांच्या मंजुरीची साधने जमा केली. दोन तृतीयांश सदस्य देश आता AfCFTA कराराचे पक्ष आहेत. सोमालियाच्या कॅबिनेटची मंजुरी बाकी आहे. एरिट्रिया हा एकमेव देश आहे जो आतापर्यंत AfCFTA मध्ये सामील झाला नाही.
त्याचा प्रारंभिक टप्पा जानेवारी 2021 मध्ये लागू झाला. आफ्रिकेत व्यापार केलेल्या 90 टक्के वस्तूंवरील शुल्क हळूहळू कमी करण्याचा हेतू आहे आणि सेवांमधील व्यापार अडथळे कमी करणे देखील अपेक्षित आहे. जागतिक बँकेच्या अहवालात असे सूचित करण्यात आले आहे की एफटीए लागू झाल्यास उत्पन्नाची पातळी 2035 पर्यंत US$ 450 अब्ज पर्यंत 7 टक्क्यांनी वाढविली जाऊ शकते. यामुळे आफ्रिकेतील 40 दशलक्ष लोकांची अत्यंत गरिबी कमी होईल अशी अपेक्षा होती.
मदत आणि अनुदानावरील आफ्रिकेचे अवलंबित्व कमी करण्यासाठी एफडीआय हा आता सर्वात महत्त्वाचा घटक आहे.
AfCFTA सचिवालयाच्या संयुक्त विद्यमाने जागतिक बँकेचा एक नवीन अभ्यास असे सूचित करतो की इतर फायद्यांमध्ये एफडीआयचा समावेश असेल, आंतर-आफ्रिकन आणि शिवाय. हे AfCFTA ने तयार केलेल्या प्रादेशिक बाजारांमुळे आहे. मदत आणि अनुदानावरील आफ्रिकेचे अवलंबित्व कमी करण्यासाठी एफडीआय हा आता सर्वात महत्त्वाचा घटक आहे. हे महत्वाचे आहे कारण यामुळे कर्जाचा ताण कमी होईल, कारण जमा झालेली कर्जे आफ्रिकन अर्थव्यवस्थांना ताणत आहेत, विशेषत: साथीच्या रोगाने त्यांना वेगळ्या प्रकारे देशांतर्गत खर्च करण्यास भाग पाडले आहे. FDI ने नवीन भांडवल, नवीन तंत्रज्ञान आणि अतिरिक्त कौशल्ये आणण्याची अपेक्षा आहे ज्यामुळे जीवनमान उंचावेल आणि प्राथमिक आणि वस्तूंच्या निर्यातीवरील आफ्रिकन अवलंबित्व कमी होईल. वास्तविक उत्पन्न 2035 मध्ये सुमारे 8 टक्क्यांपर्यंत वाढू शकते, गरिबी कमी होऊ शकते आणि एक मोठा मध्यमवर्ग तयार होऊ शकतो.
जागतिक बँकेच्या अहवालात एक मॉडेल तयार केले आहे, जे योजनेनुसार एफटीए वाढविल्यास सुधारणांच्या शक्यता दर्शवितात. यासाठी गुंतवणूक स्पर्धा, ई-कॉमर्स आणि बौद्धिक संपदा यासंबंधीच्या धोरणांमध्ये सुसूत्रता आणणे अत्यावश्यक आहे. या क्षेत्रांमधील एकत्रीकरणामुळे वाढीव स्पर्धात्मकतेसह कार्यक्षम बाजारपेठ निर्माण होईल. या अतिरिक्त विस्तारामुळे 2035 पर्यंत 9 टक्के वाढीव नफा मिळू शकेल आणि अत्यंत गरिबी आणखी 50 दशलक्षांनी कमी होईल. तथापि, ही धोरणकर्त्यांसाठी मार्गदर्शक तत्त्वे आहेत आणि AfCFTA ने दोन वर्षांत किती साध्य केले आहे हे पाहायचे आहे.
AfCFTA आतापर्यंत मोठ्या प्रमाणात आशावाद दर्शवितो परंतु त्याहून अधिक वास्तववादी कामगिरीची भावना दर्शवते. आफ्रिकन देशांमधील व्यापार निर्बंध मोठ्या प्रमाणात अस्तित्वात आहेत आणि आंतर-आफ्रिकन व्यापाराचा विस्तार करण्यासाठी हाताळले जाणे आवश्यक आहे. AfCFTA च्या एकात्मतेच्या उद्दिष्टांवर परिणाम करणाऱ्या कोविड साथीच्या आजारावर बहुतेक दोष आहेत. काही विश्लेषकांचा असा विश्वास आहे की ‘आफ्रिकन नेत्यांच्या त्यांच्या सीमा उघडण्याच्या आणि व्यापाराचे उदारीकरण करण्याच्या सुस्त प्रतिक्रियांमुळे बरेच काही अपेक्षित आहे’.
आफ्रिकन देशांमधील व्यापार निर्बंध मोठ्या प्रमाणात अस्तित्वात आहेत आणि आंतर-आफ्रिकन व्यापाराचा विस्तार करण्यासाठी हाताळले जाणे आवश्यक आहे.
प्रथम, मूळ नियमांवरील वाटाघाटी अंतहीन वाटल्या. अनेक सदस्य कराराच्या सर्व कलमांना मान्यता देण्यास तयार नव्हते. अनेक आफ्रिकन देश आपला बहुतेक व्यापार महसूल बिगर आफ्रिकन देशांना निर्यातीतून मिळवतात. प्रादेशिक आणि देशांतर्गत व्यापाराच्या विस्तारामुळे त्याची भरपाई होऊ शकते हे त्यांना पटवून देण्यात आले. निश्चितपणे, साथीच्या रोगाच्या प्रभावामुळे देशांनी अधिक महसूल निर्माण करण्यासाठी विद्यमान व्यापार यंत्रणा मजबूत करण्यावर लक्ष केंद्रित केले. 2022 मध्ये, AfCFTA द्वारे कव्हर केलेल्या 87.7 टक्के वस्तूंसाठी मूळ नियमांचे निराकरण करण्यात आले होते, ज्यात सुमारे 3,800 टॅरिफ लाइनचा समावेश होता.
दुसरे म्हणजे, AfCFTA ला सर्वसाधारणपणे आफ्रिकन युनियन (AU) प्रमाणेच त्रास सहन करावा लागतो, त्याच्या फायद्यांबद्दल सर्वत्र लोकप्रिय समज नसल्यामुळे. विशेषतः आफ्रिकन व्यवसायांना AfCFTA च्या फायद्यांबद्दल पूर्णपणे माहिती नाही. आफ्रिकन देशांनी पाळलेल्या संरक्षणवादी धोरणांमुळे कमी होण्यास वेळ लागला आहे. शिवाय, एफटीएच्या फायद्यांबद्दल त्यांचे मन वळवणे आणि युरोपमधील निर्यातीपासून त्यांच्या शेजाऱ्यांकडे पुन्हा लक्ष केंद्रित करणे, अपेक्षेपेक्षा जास्त वेळ लागला आहे. नायजेरियातील सेंटर फॉर द स्टडी ऑफ इकॉनॉमी ऑफ आफ्रिकेचा अभ्यास. आफ्रिकेतील अधिक चिंताग्रस्त मोठ्या अर्थव्यवस्थांपैकी एक, नायजेरियातील 60 टक्क्यांहून अधिक उद्योजकांना FTA आणि त्याच्या फायद्यांविषयी माहिती नव्हती. आफ्रिका सीईओ ट्रेड रिपोर्ट 2022 द्वारे निदर्शनास आणल्याप्रमाणे, AfCFTA च्या फायद्यांबद्दल व्यवसायांना जागरूक करण्यासाठी अधिक गुंतवणूक आवश्यक आहे.
तिसरे म्हणजे, AfCFTA दायित्वांची अंमलबजावणी करण्यासाठी सीमाशुल्क पायाभूत सुविधा मंद आहेत. AfCFTA निर्देशकांनुसार व्यापार सुलभीकरणासाठी काही देशांकडे पायाभूत सुविधा आणि पद्धतशीर क्षमता आहेत.
इच्छुकांमधील प्रयत्न AfCFTA मार्गदर्शित व्यापार उपक्रमाद्वारे केले गेले आहेत. 1 जानेवारी 2021 रोजी FTA ची सुरुवात, वैध आणि परस्पर टॅरिफ शेड्यूलच्या आधारावर झाली. 10 ऑक्टोबर 2021 रोजी AfCFTA मंत्रिमंडळाच्या सातव्या बैठकीद्वारे तात्पुरत्या दरांचे वेळापत्रक स्वीकारले गेले. यामुळे ज्या सदस्यांनी आपापसातील प्राधान्य व्यापारासाठी मान्य केलेल्या पद्धतीनुसार त्यांचे शुल्क वेळापत्रक सचिवालयाला दिले होते त्यांना कायदेशीर आधार प्रदान केला. मंत्रिमंडळाच्या या निर्णयाला फेब्रुवारी 2022 मध्ये राज्य प्रमुखांच्या विधानसभेने मंजुरी दिली.
वर नमूद केलेली कारणे पाहता, FTA अंतर्गत ठोस व्यापार खरोखरच झाला नव्हता. उपाय शोधण्यासाठी आणि अधिक व्यापाराला प्रोत्साहन देण्यासाठी, जुलै 2022 मध्ये मंत्र्यांच्या नवव्या बैठकीत मार्गदर्शित व्यापारावर AfCFTA उपक्रम सुरू करण्यात आला.
या GTI चे उद्दिष्ट आहे की त्यांच्या राष्ट्रीय AfCFTA अंमलबजावणी समित्यांच्या सुविधेचा वापर करून, समावेशक सदस्य राज्यांमध्ये स्वारस्य असलेल्या पक्षांमध्ये व्यापार करता येईल अशी उत्पादने ओळखण्यासाठी सर्व क्षेत्रांमधील व्यवसायांमध्ये परस्परसंबंध प्राप्त करणे.
AfCFTA मार्गदर्शित व्यापार उपक्रमाची विशिष्ट उद्दिष्टे आहेत:
GTI ने आठ सदस्य राष्ट्रांचा सहभाग प्राप्त केला: कॅमेरून, इजिप्त, घाना, केनिया, मॉरिशस, रवांडा, टांझानिया आणि ट्युनिशिया. ते आफ्रिकेतील पाचही प्रदेश व्यापतात. AfCFTA GTI अंतर्गत व्यापारासाठी निवडलेल्या उत्पादनांमध्ये हे समाविष्ट आहे: सिरेमिक टाइल्स; AfCFTA नुसार मूल्य शृंखला विकासावर भर देत असलेल्या बॅटरी, चहा, कॉफी, प्रक्रिया केलेले मांस उत्पादने, कॉर्न स्टार्च, साखर, पास्ता, ग्लुकोज सिरप, सुकामेवा आणि सिसल फायबर. विशेषतः SMEs साठी आर्थिक परिणामासह गुणक प्रभाव लक्ष्यित आहे. GTI अंतर्गत किमान 96 उत्पादनांचा व्यापार केला जाईल आणि देशांची यादी विस्तृत करण्यासाठी उपक्रमाचे दरवर्षी पुनरावलोकन केले जाईल.
Afreximbank ने Pan-African Payments and Settlement Systems (PAPSS) लाँच करण्यासाठी आफ्रिकन कॉन्टिनेंटल फ्री ट्रेड एरिया (AfCFTA) सचिवालयासोबत भागीदारी केली आहे, एक व्यासपीठ जे देशांमधील स्थानिक चलनांमध्ये त्वरित क्रॉस-बॉर्डर पेमेंट्स सुलभ करते. AfCFTA ला समर्थन देण्यासाठी AU राज्य प्रमुखांनी जुलै 2019 मध्ये PAPSS स्वीकारले होते. अंदाजे 80 टक्के इंट्रा-आफ्रिकन पेमेंट युनायटेड स्टेट्स (यूएस) किंवा युरोपमधून उच्च हस्तांतरण आणि अनुपालन खर्चासह केले जातात.
PAPSS मध्यवर्ती बँकांच्या प्रणालीसह आणि व्यावसायिक बँकांच्या प्रणालीसह कार्य करते. इतर बँका, फिनटेक आणि पेमेंट सेवा अप्रत्यक्ष सहभागी आहेत. व्यापार सौद्यांच्या सर्व टोकांवर स्थानिक चलनांमध्ये देयके केली जातात आणि सेटल केली जातात. हे प्रादेशिक व्यापार पूर्ण करण्यासाठी हार्ड चलनांमधून मार्ग काढते. राष्ट्रीय आणि उप-प्रादेशिक पेमेंट सिस्टममध्ये परस्पर कार्यक्षमतेचा अभाव आहे. आफ्रिकेचे आर्थिक एकीकरण हे उद्दिष्ट आहे. यामुळे आंतर-आफ्रिकन व्यापारात काय मूल्य आहे हे समजून घेणे आवश्यक आहे.
दरात कपात, लॉजिस्टिक उद्योगाचे मानकीकरण आणि वाढीव मालवाहतूक आवश्यकतांमुळे आवश्यक असलेल्या पायाभूत सुविधा प्रकल्पांद्वारे अर्थव्यवस्थेला सर्व देशांमध्ये व्यापार सुलभतेची आवश्यकता आहे.
इतर काही पैलू AfCFTA ला सुविधा देतील. उत्पादन क्षेत्राला भरभराटीची गरज आहे कारण त्याचा AfCFTA चा अधिक फायदा होईल. यासाठीही कौशल्य आवश्यक आहे. व्यापार सुलभ करण्यासाठी लॉजिस्टिक्स अपग्रेड करणे आवश्यक आहे आणि यासाठी मोठ्या निधीची आवश्यकता आहे. सीमापार व्यापारात अनेक भागधारक आहेत: शिपर्स, वाहतूकदार, चालक, बँका, बंदरे, सीमा अधिकारी, सीमाशुल्क निरीक्षक आणि कर अधिकारी. ते वैयक्तिकरित्या कार्य करतात, थोडे केंद्रीकरण आणि एकूण आयटमचे प्रतिबंधित दृश्य. मूल्य साखळी आणि वाहतूक आणि साठवण. दरात कपात, लॉजिस्टिक उद्योगाचे मानकीकरण आणि वाढीव मालवाहतूक आवश्यकतांमुळे आवश्यक असलेल्या पायाभूत सुविधा प्रकल्पांद्वारे अर्थव्यवस्थेला सर्व देशांमध्ये व्यापार सुलभतेची आवश्यकता आहे.
वस्तू आणि सेवांची मुक्त हालचाल आणि लोकांची मुक्त हालचाल आंतर-आफ्रिकन व्यापाराच्या फायद्यांसाठी अविभाज्य आहे. एयूच्या मुक्त हालचाली प्रोटोकॉलच्या भूमिकेकडे कामगार गतिशीलता सुलभ करण्यासाठी AfCFTA पेक्षा कमी लक्ष दिले गेले आहे. व्यक्तींच्या मुक्त हालचाली, निवासाचा अधिकार आणि स्थापनेचा अधिकार (AU-FMP) यासंबंधित आफ्रिकन आर्थिक समुदायाची स्थापना करणार्‍या कराराच्या प्रोटोकॉलवर केवळ 33 देशांनी स्वाक्षरी केली आहे आणि चार देशांनी त्यास मान्यता दिली आहे, तर त्यात प्रवेश करण्यासाठी 15 देशांनी मान्यता आवश्यक आहे. सक्ती
2022 च्या उत्तरार्धात, गोष्टी आणखी वाढल्या होत्या. वस्तू आणि सेवांच्या व्यापारावरील पहिल्या टप्प्यातील वाटाघाटी पूर्ण झाल्या आहेत. दुसरा टप्पा, ज्यामध्ये गुंतवणूक, बौद्धिक संपदा आणि स्पर्धा या प्रोटोकॉलचा समावेश आहे. तिसऱ्या टप्प्यात ई-कॉमर्स प्रोटोकॉलचा समावेश असेल. ऑक्टोबर 2022 मध्ये संपलेल्या गुंतवणुकीवरील प्रोटोकॉलचा फेब्रुवारी 2023 मध्ये नियोजित पुढील अधिवेशनात विधानसभेद्वारे स्वीकार केला जाईल.
आफ्रिकेसाठी तात्पुरती असली तरी ही खरोखर अभिमानाची गोष्ट आहे, कारण प्रोटोकॉल गुंतवणुकीच्या प्रशासनाच्या महत्त्वाच्या मुद्द्यांवर एक समान आफ्रिकन स्थिती दर्शवितो, जे नवीन एफडीआय प्रवाहासाठी महत्त्वपूर्ण आहेत. AfCFTA चांगला श्वास घ्यायला शिकत आहे.
हे लेखकाचे वैयक्तिक विचार आहेत
The views expressed above belong to the author(s). ORF research and analyses now available on Telegram! Click here to access our curated content — blogs, longforms and interviews.
Gurjit Singh has served as Indias ambassador to Germany Indonesia Ethiopia ASEAN and the African Union. He is the Chair of CII Task Force on ...
Read More +
PREV
