युक्रेनमधील रशियाचे युद्ध आणि पश्चिमेकडील पुशबॅकमुळे सर्वांचे लक्ष चीनकडे

युक्रेनवरील रशियन आक्रमणाला एक वर्ष पूर्ण झाल्यामुळे दुसऱ्या महायुद्धानंतरच्या जागतिक व्यवस्थेबद्दलच्या आमच्या समजात एक महत्त्वाचा टर्निंग पॉइंट आहे. जे लष्करी मिनोसारखे वाटले त्याविरुद्धचे छोटे आणि यशस्वी युद्ध आता दुसऱ्या वर्षात प्रवेश करत आहे आणि बलाढ्य रशियन सैन्य आपल्या जुन्या आत्म्याचे फिकट प्रतिबिंब दिसत आहे.

युक्रेनियन लोक रशियाच्या विरोधात उभे राहिलेले प्रत्येक दिवस हे एक स्मरणपत्र आहे की युद्धांमध्ये कच्च्या शक्तीचा फरक खरोखर रणांगणातील यशाचा निर्धारक नाही. संसाधनांची प्रभावी अंमलबजावणी अधिक महत्त्वाची आहे आणि रशियाला अनेक स्तरांवर अभाव असल्याचे आढळले आहे.

जुने सहयोगी, नवीन उद्देश

शीतयुद्धानंतरच्या युरेशियन सुरक्षा आर्किटेक्चरची रचना कशी करावी यासाठी पश्चिम आणि रशिया यांच्यातील संघर्षात युक्रेन देखील कदाचित अंतिम सीमा म्हणून उदयास आले आहे. रशिया हरवू शकत नाही आणि युक्रेन जिंकू शकत नाही अशा युद्धात आता पश्चिम आणि पुतिन यांच्यातील इच्छाशक्तीची लढाई आहे.

युक्रेनच्या संकटाने ट्रान्स-अटलांटिक भागीदारी आणि नॉर्थ अटलांटिक ट्रीटी ऑर्गनायझेशन (NATO) यांना गॅल्वनाइझ केले आहे जे आपले हेतू गमावत आहेत.

रशियाच्या आक्रमणाच्या पहिल्या वर्धापनदिनाच्या पूर्वसंध्येला बिडेनचा युक्रेनचा नुकताच दौरा – राष्ट्राध्यक्ष म्हणून त्यांचा पहिला – हा केवळ अमेरिकेच्या “युक्रेनच्या लोकशाही, सार्वभौमत्व आणि प्रादेशिक अखंडतेबद्दलच्या अतुलनीय वचनबद्धतेची” पुष्टी करण्याचा उद्देश नव्हता तर मॉस्कोला हे स्पष्ट करणे देखील होते. युद्ध वाढण्याच्या धोकादायक टप्प्यात प्रवेश करत असताना मागे हटण्याचा वॉशिंग्टनचा कोणताही हेतू नाही.

युक्रेनच्या संकटाने ट्रान्स-अटलांटिक भागीदारी आणि नॉर्थ अटलांटिक ट्रीटी ऑर्गनायझेशन (NATO) यांना गॅल्वनाइझ केले आहे जे आपले हेतू गमावत आहेत. युद्ध संपवण्यासाठी वाटाघाटी सुरू करण्याच्या मागणीसाठी नुकत्याच झालेल्या म्युनिक सुरक्षा परिषदेत काही निदर्शने झाली असली तरी, युरोपियन धोरण निर्मात्यांनी युक्रेनसाठी युद्धसामग्रीचे उत्पादन वाढवण्यासाठी संरक्षण उद्योगासोबत एकत्रितपणे काम करण्यासाठी त्यांच्या समर्थनाचा पुनरुच्चार केला, जे नाटो सचिवांच्या म्हणण्यानुसार जनरल जेन्स स्टोल्टनबर्ग, युरोप त्यांची जागा घेऊ शकतील त्यापेक्षा लवकर त्यांचा वापर करत आहे.

विशेष म्हणजे, जर्मनीनेच युरोपला शस्त्रास्त्रे जलद पुरवण्याची मागणी केली होती, तसेच नाटो युतीला संरक्षणावरील जीडीपीच्या 2 टक्के उद्दिष्ट पूर्ण करण्यास सहमती देण्याचे आवाहन केले होते. दरम्यान, नाटो रशियन सीमेपर्यंत पोहोचू नये हे सुनिश्चित करण्याच्या पुतिनच्या स्पष्ट उद्दिष्टाच्या विरुद्ध, त्यांच्या आक्रमणाने स्वीडन आणि फिनलंडला अनेक दशकांनी तटस्थ राहण्याचा निर्णय घेतल्यानंतर नाटोकडे ढकलले.

चीन-रशिया अक्ष

युद्धाआधीच जागतिक शक्तीचा समतोल आता चीन-रशिया अक्षाच्या मजबूतीमुळे स्पष्टपणे ध्रुवीकरण झाला आहे. बीजिंग त्या दिशेने वाटचाल करत असल्याच्या वाढत्या चिंतेच्या पार्श्वभूमीवर रशियाला प्राणघातक मदत देण्यास पुढे गेल्यास तो “लाल रेषा” ओलांडत असल्याचा इशारा अमेरिका आणि ईयू या दोन्ही देशांनी चीनला दिला आहे.

जरी चीन आतापर्यंत रशियाला घातक नसलेल्या साहाय्याने पाठिंबा देत असला तरी, रशिया युद्धभूमीवर संघर्ष करत असताना आणि युक्रेनला पश्चिमेकडून अत्याधुनिक रणगाडे आणि दारुगोळा मिळत असल्याने, रशियन आक्रमणाच्या दीर्घायुष्याची खात्री करण्यासाठी चीनचा पाठिंबा महत्त्वपूर्ण ठरू शकतो. पाश्चिमात्य देशांच्या कोणत्याही प्रयत्नांच्या अनुपस्थितीत हे नाते अधिक दृढ होण्याची शक्यता आहे.

बीजिंग युरेशियातील वाढत्या संघर्षाला कंटाळले आहेत आणि शांतता आणि तोडगा काढण्याचे आवाहन करत आहेत, परंतु त्यांनी युद्ध दीर्घकाळ पाहू इच्छिणाऱ्या “काही शक्तींवर” टीका केली आहे. मजबूत बीजिंग-मॉस्को भागीदारीचे धोरणात्मक तर्क अगदी स्पष्ट आहे आणि दोन्ही बाजूंना त्याच्या तार्किक निष्कर्षापर्यंत नेण्याची शक्यता आहे.

बीजिंग त्या दिशेने वाटचाल करत असल्याच्या वाढत्या चिंतेच्या पार्श्वभूमीवर रशियाला प्राणघातक मदत देण्यास पुढे गेल्यास तो “लाल रेषा” ओलांडत असल्याचा इशारा अमेरिका आणि ईयू या दोन्ही देशांनी चीनला दिला आहे.

युक्रेनचे राष्ट्राध्यक्ष वोलोडिमिर झेलेन्स्की यांनीही चीनला युक्रेनवरील युद्धात रशियाला पाठिंबा देण्याविरुद्ध इशारा दिला आहे, असे सुचवले आहे की असे केल्यास जागतिक युद्ध होईल. चीनचा प्रवेश युरेशियन युद्धापेक्षा संघर्ष अधिक करेल आणि इंडो-पॅसिफिक परिमाण देखील आणेल.

जागतिक दक्षिण ग्रस्त

ही प्रमुख सत्तास्पर्धा आपल्या काळातील निश्चित वैशिष्ट्य बनत असताना, युक्रेन युद्धामुळे निर्माण झालेले अन्न, इंधन आणि व्यापक आर्थिक संकट जगाच्या एका मोठ्या भागात नाश पावत आहे आणि त्याकडे कोणाचेही लक्ष नाही. प्रमुख शक्ती निर्णायक धोरणात्मक फायदे शोधत असताना, विकसनशील जगामध्ये अस्तित्वाचे संकट दिवसेंदिवस तीव्र होत आहे.

दक्षिण आशियामध्येही आर्थिक डोमिनोज नाइनपिनप्रमाणे घसरत आहेत. श्रीलंका, नेपाळ, पाकिस्तान आणि अगदी बांगलादेशातील भीषण आर्थिक परिस्थिती ही समस्यांवर पुरेशी उपाययोजना करण्यात जगाच्या अक्षमतेची साक्ष देत आहे.

युक्रेन संघर्षाच्या आणखी एका वर्षात प्रवेश करत असताना, जग एका धारेच्या काठावर उभे आहे. जागतिक नेतृत्व पोकळी दृश्यमान आहे आणि बहुपक्षीय ऑर्डरची अप्रभावीता स्पष्ट आहे. आम्ही प्रमुख शक्तींच्या धोरणात्मक गणनाला आकार देण्यासाठी कठोर शक्तीच्या पुनरुत्थानाचे साक्षीदार आहोत आणि तांत्रिक बदलांसह युद्धाचे बदलते स्वरूप आणि वैशिष्ट्य काही मूलभूत मार्गांनी युद्धभूमीला आकार देत आहे.

एक वर्षाच्या अशांततेनंतरही धूळ युक्रेनमध्ये स्थायिक होण्यास नकार देत असल्याने, उदारमतवादी निषेध असूनही, जागतिक राजकीय व्यवस्थेच्या अगदी केंद्रस्थानी हिंसा सुरूच आहे आणि लवकरच त्याचे केंद्रत्व प्राप्त होण्याची शक्यता नाही हे एक स्पष्ट स्मरणपत्र आहे.

हे भाष्य मूळतः Money Control मध्ये प्रसिद्ध झाले आहे.