EU चे अध्यक्षपद: सर्वांना सोबत घेऊन जाण्याची बेल्जियमची भावना

१ जानेवारी २०२४ रोजी, बेल्जियमने स्पेनकडून युरोपियन युनियनच्या परिषदेचे (ई. यू.) दर सहा महिन्याने फिरत राहणारे अध्यक्षपद स्वीकारले. युरोपियन युनियन मध्ये सध्या सुरू असलेले रशिया-युक्रेन युद्ध, मध्यपूर्वेतील भीषण अस्थिरता, ऊर्जा सुरक्षा आणि चीनचे आव्हान यासह अनेक संकटांचा सामना करत असताना बेल्जियमचे १३  वे अध्यक्षपद, २०१० मधील शेवटचे अध्यक्षपद, एका अशांत व अस्थिर क्षणी आले आहे.

परिषदेचे सहा महिन्यांचे फिरणारे अध्यक्षपद १८ महिन्यांच्या त्रिकुट अशा स्वरूपाचा आहे,अध्यक्ष पद हे  कार्याचे  सातत्य राखण्यासाठी, युरोपियन युनियनचा  अजेंडा पुढे चालवण्यासाठी आणि सदस्य देशांमध्ये सहकार्य आणि सहमती मिळविण्यासाठी काम करतात.हे सर्व युरोपियन युनियनच्या स्तरावर विद्यमान देशाची स्वतःचे विचार आणि प्राधान्यक्रम समाविष्ट करताना. स्पेन, बेल्जियम आणि हंगेरी यांचा समावेश असलेल्या सध्याच्या त्रिकुटासह, बेल्जियम जूनच्या अखेरीपर्यंत अध्यक्षपद भूषवेल आणि नंतर जुलैमध्ये हंगेरी आणि त्याच्या युरोसेप्टिक नेतृत्वाकडे अध्यक्षपद सोपवेल, जे युरोपियन युनियनच्या निर्णय प्रक्रियेत अडथळा आणण्यासाठी प्रसिध्द आहेत.

फेब्रुवारी २०२४  च्या अखेरीस, युरोपियन युनियन जूनमध्ये त्याच्या निवडणुकांसाठी प्रचार करायला सुरुवात करेल ज्यामुळे नवीन युरोपियन संसद आणि आयोगाची स्थापना होईल. यामुळे बेल्जियमला प्रलंबित फाइल्स पूर्ण करण्यासाठी किंवा नवीन हाताळण्यासाठी आणि युरोपियन युनियनच्या ४५०  दशलक्ष नागरिकांना  वितरित करण्यासाठी नियमित अध्यक्षपदाच्या तुलनेत खूपच कमी कालावधी शिल्लक आहे.

स्पेन, बेल्जियम आणि हंगेरी यांचा समावेश असलेल्या सध्याच्या त्रिकुट परिस्थितीत , बेल्जियम जूनच्या अखेरीपर्यंत अध्यक्षपद भूषवेल आणि नंतर जुलैमध्ये हंगेरी आणि त्याच्या युरोसेप्टिक नेतृत्वाकडे अध्यक्षपद सोपवेल, जे युरोपियन युनियनच्या निर्णय प्रक्रियेत अडथळा आणण्यासाठी कुख्यात आहेत.

जून २०२४ मध्ये होणाऱ्या आगामी राष्ट्रीय आणि प्रादेशिक बेल्जियन निवडणुका,बेल्जियमच्या खंडित राजकीय व्यवस्थेच्या आव्हानांमुळे अध्यक्षपदाच्या महत्त्वाकांक्षांना आणखी गुंतागुंतीचे करू शकतात, ज्यांच्याकडे सरकारशिवाय सर्वात जास्त काळ राहण्याचा गिनीज वर्ल्ड रेकॉर्ड आहे. अशा बेल्जियमचे माजी पंतप्रधान चार्ल्स मिशेल यांचे सरकार कोसळल्यानंतर २०१९  पासून युरोपियन परिषदेचे सध्याचे असलेले अध्यक्ष, २०१८न मध्ये सध्याच्या सात पक्षांनी एकत्र येऊन सरकार बनवायला जवळजवळ ६०० दिवस लागले , असे करून बेल्जियमने २०१०  च्या निवडणुकीनंतर सरकारविना राहण्याचा ५४१  दिवसांचा स्वतःचाच  पूर्वीचा विक्रम मोडला आहे.

तरीही युरोपियन युनियनची वास्तविक राजधानी आणि युरोपियन युनियन चे मुख्यालय म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या ब्रुसेल्ससह युरोपियन युनियन आणि नाटो संस्थांचे यजमानपद भूषवणारा देश म्हणून बेल्जियमने ई. यू. च्या उत्क्रांतीमध्ये महत्त्वाची भूमिका बजावली आहे आणि युरोपियन प्रकल्पात मध्यवर्ती भूमिका बजावली आहे. १९५८ मध्ये युरोपियन युनियनच्या सहा सदस्यांच्या युरोपियन इकॉनॉमिक कम्युनिटीचे (ई. ई. सी.) नेतृत्व करणारा बेल्जियम हा पहिला देश होता. पंतप्रधान अलेक्झांडर डी क्रू यांनी बोलल्याप्रमाणे , "बेल्जियन लोकांच्या डीएनएमध्येच  युरोपियन युनियन आहे" आणि परराष्ट्रमंत्री हज्जा लाहबीब म्हणतात" बेल्जियमची तडजोड "-एक लहान बहुभाषिक बहुजातीय राष्ट्र म्हणून तडजोड करण्याच्या बेल्जियन लोकांच्या क्षमतेची पुष्टी करतात.

बेल्जियमच्या अध्यक्षपदासाठी प्राधान्यक्रम

"संरक्षण, बळकट, तयार राहणे " या त्याच्या बोधवाक्याच्या अनुषंगाने, बेल्जियमने त्याच्या अध्यक्षपदासाठी सहा प्राधान्य क्षेत्रे निश्चित केली आहेत.
पहिल्यामध्ये कायद्याचे राज्य, लोकशाही आणि एकतेचे रक्षण करणे आणि भविष्यातील प्रवेशासाठी संघाची तयारी करताना ई. यू. च्या विस्तारावर आणि उमेदवार देशांना पाठिंबा देण्यावर लक्ष केंद्रित करणे समाविष्ट आहे. डिसेंबरमध्ये नुकत्याच झालेल्या युरोपीय महासंघाच्या शिखर परिषदेत युक्रेन आणि मोल्डोव्हाबरोबर प्रवेशाच्या बाबतीत  वाटाघाटी सुरू करण्याचा निर्णय घेतला आणि बेल्जियमच्या अध्यक्षपदाच्या वेळी युरोपीय महासंघाच्या पूर्वेकडील विस्ताराच्या २०  व्या वर्धापन दिनामुळे  याला विशेष महत्त्व प्राप्त झाले आहे.

युरोपियन युनियनच्या मूल्यांच्या अनुषंगाने आश्रय प्रणालीतील सुधारणा आणि प्रभावी स्थलांतर व्यवस्थापनाद्वारे स्थलांतराच्या दीर्घकालीन समस्येचे निराकरण करणे हा या कराराचा उद्देश आहे.

दुसरे प्राधान्य म्हणजे युरोपियन युनियनची अंतर्गत बाजारपेठ वाढवून, नियामक चौकट सुलभ करून, कडक नियम शिथिल करून व  साधी आणि सोपी अशी  डिजिटल परिसंस्था तयार करून युरोपियन स्पर्धात्मकता, औद्योगिक धोरणे आणि खंडाची आर्थिक सुरक्षा बळकट करणे.

तिसर्यामध्ये ई. यू. च्या हरित करारानुसार हरित आणि न्याय्य ऊर्जा आणि हवामान संक्रमणाचा पाठपुरावा करणे समाविष्ट आहे. यामध्ये ईयूची सर्वसमावेशक अर्थव्यवस्था वाढवणे, लोकसंख्येला परवडणारी ऊर्जा पोहोचवणे, नवीकरणीय आणि कमी कार्बन ऊर्जा स्त्रोतांना पुढे नेणे आणि बस आणि ट्रकमधून कार्बन उत्सर्जनाबाबत एकमत होणे यांचा समावेश आहे.

अधिक समावेशक आणि निष्पक्ष युरोपियन समाज सुलभ करण्यासाठी युरोपच्या सामाजिक अजेंड्याला प्रोत्साहन देणे, तसेच संकटाची तयारी सुधारून आणि दर्जेदार आरोग्यसेवा पुरवण्याचे  सुनिश्चित करून युनियनच्या आरोग्य अजेंड्याला बळकट करणे हे बेल्जियमचे चौथे प्राधान्य आहे.

डिसेंबरमध्ये मान्य झालेल्या युरोपियन युनियनच्या स्थलांतर आणि आश्रयावरील नवीन कराराशी समन्वय साधून लोक आणि सीमांचे संरक्षण करणे हे आणखी एक सर्वोच्च प्राधान्य आहे. युरोपियन युनियनच्या मूल्यांच्या अनुषंगाने आश्रय प्रणालीतील सुधारणा आणि प्रभावी स्थलांतर व्यवस्थापनाद्वारे स्थलांतराच्या दीर्घकालीन समस्येचे निराकरण करणे हा या कराराचा उद्देश आहे. बेल्जियम संघटित गुन्हेगारीचा सामना करणे आणि दहशतवाद आणि अतिरेकी कारवायांचा सामना करण्यालाही प्राधान्य देईल.

अधिक महत्त्वाकांक्षी व्यापार धोरणांद्वारे आणि सुरक्षा, संरक्षण आणि विकास क्षमतांची अधिक जमवाजमव करून वाढत्या भू-राजकीय स्पर्धांच्या पार्श्वभूमीवर युनियनची स्वायत्तता आणि लवचिकता बळकट करण्यासह जागतिक युरोपच्या दिशेने काम करणे हे अंतिम प्राधान्य आहे.

कृत्रिम बुद्धिमत्तेचे (ए. आय.) नियमन करण्यासाठी ई. यू. च्या ऐतिहासिक करारावर जगातील अशा प्रकारच्या प्रयत्नात पुढे जाण्याचेही अध्यक्षपदाचे उद्दिष्ट असेल.

याव्यतिरिक्त, फेब्रुवारीच्या सुरूवातीस एक विशेष शिखर परिषद आधीच नियोजित आहे जिथे लक्ष केंद्रित करण्यात येईल युक्रेनसाठी € 50-मदत पॅकेज मंजूर करणे ज्यावर हंगेरीने डिसेंबर २०२३  च्या परिषद शिखर परिषदेदरम्यान नकाराधिकार वापरला. ई. यू. च्या बहु-वार्षिक वित्तीय आराखड्याचा (एम. एफ. एफ.) किंवा युनियनच्या दीर्घकालीन अर्थसंकल्पाचा देखील आढावा घेतला जाईल. कृत्रिम बुद्धिमत्तेचे (ए. आय.) नियमन करण्यासाठी ई. यू. च्या ऐतिहासिक करारावर जगातील अशा प्रकारच्या पहिल्या प्रयत्नात पुढे जाण्याचेही अध्यक्षपदाचे उद्दिष्ट असेल.

अध्यक्षपदाचा महत्त्वाकांक्षी अजेंडा, अल्प कालावधी आणि अनेक निवडणुका जवळ येत असल्याने, बेल्जियममध्ये काही महिने उत्साहवर्धक वातावरण राहण्याची शक्यता आहे.

शायरी मल्होत्रा ​​ऑब्झर्व्हर रिसर्च फाउंडेशनमध्ये असोसिएट फेलो आहेत.

• International Affairs
• European Union
• Russia and Eurasia

The views expressed above belong to the author(s). ORF research and analyses now available on Telegram! Click here to access our curated content — blogs, longforms and interviews.