यूएसला सध्या राजकीय विभाजन आणि प्रशासनाबाबत असंतोषाचा सामना करावा लागत आहे. ही गोष्ट अतिशय महत्त्वपूर्ण असून देशांतर्गत आणि आंतरराष्ट्रीय परिणामांसह अस्थिर निवडणुकीच्या स्पर्धेचे चित्रण करणारी आहे.
युनायटेड स्टेट्स (यूएस) नोव्हेंबर 2024 मध्ये आपला पुढचा अध्यक्ष निवडणार आहे. जो अमेरिकन राजकारणातील एका महत्त्वपूर्ण टप्प्यावर चिन्हांकित करणारा असेल. या निर्णायक निवडणुकीच्या आघाडीवर आधीच देशांतर्गत वाद आणि उलगडणाऱ्या भू-राजकीय घटनांचा नाट्यमय परिणाम झालेला दिसत आहे. रिपब्लिकन पक्षात गृहित उमेदवार, डोनाल्ड ट्रम्प यांना आधुनिक अध्यक्षीय राजकारणातील कोणत्याही विपरीत उमेदवारीसाठी नवीन कायदेशीर आव्हानांचा सामना करावा लागत आहे. दरम्यान, युक्रेनमध्ये सुरू असलेले युद्ध, ऑक्टोबर 2022 मधील हमासचे इस्रायलविरुद्धचे युद्ध, अफगाणिस्तानातून 2021 ची गोंधळलेली माघार आणि चीनसोबतचा मोठा शक्ती तणाव यासारख्या ठळक परराष्ट्र धोरणाच्या समस्यांनी मतदारांच्या चिंतेला आकार दिला आहे. या परिणामी आंतरराष्ट्रीय घडामोडींच्या पार्श्वभूमीवर अमेरिकेतील देशांतर्गत राजकीय गतिशीलता समजून घेण्यासाठी त्यांचे परीक्षण करणे आवश्यक आहे. 2024 च्या निवडणुकीच्या कोणत्याही विश्लेषणामध्ये उमेदवारांच्या सभोवतालचे देशांतर्गत वाद, विशेषत: रिपब्लिकन क्षेत्रातील विकसित होणाऱ्या भू-राजकीय वास्तविकतेसह अंतिम शर्यत आणि त्याचे परिणाम आकार देण्यासाठी कसे संवाद साधू शकतात याचा विचार करणे आवश्यक आहे. जागतिक मंचावरील अमेरिकेच्या भूमिकेवर आणि देशांतर्गत राजकारणाच्या मार्गावर या निवडणुकीचा दीर्घकाळ परिणाम होण्याची शक्यता वर्तवली जात आहे.
युनायटेड स्टेट्स अलीकडील झालेल्या मतदानात जो बिडेन आणि डोनाल्ड ट्रम्प यांच्यात 2024 च्या अध्यक्षीय शर्यतीत चुरस असल्याचे दिसून आले आहे. ज्यामध्ये 2020 मध्ये भाग न घेतलेल्या मतदारांसह नंतरचे मतदान देखील आहे. दरम्यान, बिडेन यांनी इस्रायल-गाझा संघर्षावरील निषेध आणि इमिग्रेशन सुधारणांवरील कठोर सीमा धोरणांशिवाय युक्रेनला मदत रिपब्लिकन अडथळ्यांसह आव्हानांचा सामना केला आहे. ही गतिशीलता बिडेनच्या असुरक्षा संदर्भातील धोरण अधोरेखित करते, ज्यात पुरोगामी मतदारांना इस्रायलबद्दल अधिक डाव्या विचारसरणीची धोरणे हवी आहेत. इमिग्रेशन आणि सीमा सुरक्षेबद्दल चिंतित मतदार आहेत. ट्रम्प यांच्यासाठी अनेक रिपब्लिकन लोकांनी सुरुवातीला पर्यायी उमेदवाराला पसंती दिली होती, परंतु आता त्यांच्या स्थायी समर्थनात जवळपास दोन तृतीयांश पक्षाचा समावेश आहे. 6 जानेवारीच्या सुनावणी आणि कायदेशीर अडचणी असूनही ही लवचिकता त्याच्या मूळ मतदारांमधील सततची निष्ठा दर्शविणारी आहे. तथापि, उमेदवारांचे भवितव्य व्यापक राजकीय आणि आर्थिक संदर्भांवर अवलंबून असू शकते. वाढती लोकसंख्या, घट्ट व्यापार आणि इमिग्रेशन धोरणांसारख्या जागतिक घटनांचा ट्रम्प सारख्या उजव्या विचारसरणीच्या उमेदवारांना फायदा होऊ शकतो. परंतु बिघडलेली आर्थिक परिस्थिती किंवा इतर निवडणूकपूर्व "ऑक्टोबर मिरॅकल" देखील ही शर्यत बदलण्यास हातभार लावू शकतात.
2024 च्या रिपब्लिकन अध्यक्षीय प्राइमरी जवळ येत असताना, डोनाल्ड ट्रम्प त्यांच्या संभाव्य इंट्रापार्टी प्रतिस्पर्ध्यांवर राष्ट्रीय स्तरावर आघाडीवर आहेत. अलीकडील सर्वेक्षणांमध्ये असे दिसून आले आहे की ट्रम्प यांना रिपब्लिकन मतदारांमध्ये 60 टक्क्यांहून अधिक समर्थन मिळाले आहे. त्यांचे सर्वात जवळचे प्रतिस्पर्धी रॉन डीसँटिस आणि निक्की हेली यांना 40 टक्क्यांहून अधिक गुण मिळाले आहेत. DeSantis आणि Haley यांना प्रत्येकी फक्त 10-15 टक्के समर्थन मिळालेले आहे. तर विवेक रामास्वामी सारखे निम्न प्रोफाइल उमेदवार सुमारे 4 टक्के कमी पडतात. एकत्रित ट्रम्प विरोधी उमेदवाराविरुद्ध काल्पनिक हेड-टू-हेड मॅचअपमध्ये मतदान झाले तरीही ट्रम्प यांचे बहुमत लवचिक असल्याचे दिसत आहे. यावरून असे सूचित होते की ट्रम्प यांच्या भोवती वाद असूनही, त्यांनी रिपब्लिकन मतदारांमध्ये अत्यंत निष्ठावान आधार कायम ठेवला आहे. ट्रम्प हे रिपब्लिकन समर्थनाच्या त्यांच्या व्यापक आधाराच्या संभाव्य पतन वगळता GOP नामांकन स्वीप करण्यासाठी योग्य स्थितीत असल्याचे दिसून सध्या तरी दिसून येत आहे.
डोनाल्ड ट्रम्प यांना त्यांच्या 2024 च्या राजकीय महत्वाकांक्षेबद्दल अनिश्चितता निर्माण करणाऱ्या वाढत्या वादांचा आणि तपासांचा सामना करावा लागतो. त्याचे प्रक्षोभक वक्तृत्व ऐतिहासिक demagogues evoking सुरूच आहे. अलीकडे स्थलांतरितांना देशाच्या "रक्तात" "विष" म्हणून नाझी प्रचाराची आठवण करून देत आहे. अशी ध्रुवीकरण करणारी भाषा ट्रम्प यांच्या निष्ठावंत लोकसंख्येचा आधार बनवते. परंतु ती मुख्य प्रवाहातील राजकारणाच्या तुलनेत अतिरेकी वाढत्या पायरीवर जाण्याचे संकेत देते. या वक्तृत्वामुळे ट्रम्प यांच्या कायदेशीर असुरक्षा वाढल्या आहेत. कारण त्यांना निवडणुकीतील विध्वंस आणि 6 जानेवारीच्या कॅपिटल बंडखोरीसाठी 90 हून अधिक गुन्हेगारी आरोपांचा सामना करावा लागतो आहे. दोन अभूतपूर्व महाभियोग आधीच त्याच्या विक्रमाशी संबंधित आहेत. या आरोपांमुळे ट्रम्प यांची निवड आणि पदासाठी त्यांची योग्यता या दोहोंवर गंभीर प्रश्न निर्माण झाले आहेत. ट्रम्प यांची मुग्ध राजकीय शैली त्यांचे बाह्य आकर्षण वाढवत जाणारे आहे. ट्रम्प हे अमेरिकन राजकारणातील एक विलक्षण विघटनकारी शक्तीचे प्रतिनिधित्व करतात, तरीही ज्यांचे भविष्य आता त्याच्या महत्त्वाकांक्षा वाढवणाऱ्या अप्रत्याशित घटनांवर अवलंबून आहे. नियमांकडे ट्रम्प विकृतपणे दुर्लक्ष करतात, तसेच समर्थकांसमवेत त्यांच्या कणखरपणाच्या प्रदर्शनाचे आणि नियम मोडण्याची भूक या गोष्टींचे कौतुक करतात.
कोलोरॅडो सर्वोच्च न्यायालयाच्या 14 व्या दुरुस्तीच्या 'अयोग्यता कलम' अंतर्गत डोनाल्ड ट्रम्प अध्यक्षपदासाठी अपात्र आहेत या ग्राउंड ब्रेकिंग निर्णयाचे पडसाद भूकंपाच्या स्वरूपाचे आहेत. या तरतुदीनुसार यापूर्वी कोणत्याही न्यायालयाने उमेदवारास प्रतिबंध केला नसला तरी, कोलोरॅडोने 6 जानेवारीच्या आसपासचे ट्रम्पचे वर्तन हे बंड या स्वरूपाचे होतेअसा अर्थ लावला आहे. ज्यामुळे त्याच्या 2024 च्या महत्त्वाकांक्षेला एक महत्त्वपूर्ण कायदेशीर धोका निर्माण झाला आहे. पुढच्या एपिसोडिक इव्हेंटमध्ये मेनचे सेक्रेटरी ऑफ स्टेट, जे सर्वोच्च निवडणूक अधिकारी आहेत, त्यांनी समान ओळींचे अनुसरण केले आणि ट्रम्प यांना राज्याच्या 2024 च्या प्राथमिक मतपत्रातून अपात्र ठरवले आहे. ट्रम्प जवळजवळ निश्चितपणे अमेरिकेच्या सर्वोच्च न्यायालयात या निर्णयाला अपील करतील. तथापि, न्यायालयाच्या पुराणमतवादी मेकअपमुळे निकाल अनिश्चित आहे. बहुतेक वर्तमान न्यायमूर्ती रिपब्लिकन अध्यक्षांद्वारे नियुक्त केले गेले होते. ज्यात खुद्द ट्रम्प यांचा समावेश केला होता. हे वैचारिक संतुलन सुरुवातीला सूचित करते की न्यायालय कोलोरॅडोच्या 14 व्या दुरुस्तीचा नवीन अर्ज रद्द करू शकते. तथापि, मुख्य न्यायमूर्ती जॉन रॉबर्ट्स यांनी उच्च-प्रोफाइल प्रकरणांमध्ये अंदाज सिद्ध केला आहे. ट्रम्पच्या DOJ च्या गुन्हेगारी चौकशीला थांबवण्यास न्यायालयाचा नुकताच नकार देखील ब्लँकेट इम्युनिटी प्रदान करण्यास न्यायालयीन अनिच्छा दर्शविणारा आहे. सरतेशेवटी, कोलोरॅडोचा निर्णय एका माजी राष्ट्रपतीच्या कादंबरीच्या अपात्रतेच्या आसपासच्या अज्ञात घटनात्मक प्रदेश आणि अंमलबजावणी संदिग्धता अधोरेखित करत आहे. सत्ताधाऱ्याची राष्ट्रीय अंमलबजावणीक्षमता संशयास्पद असताना ते ट्रम्पसाठी 14 व्या दुरुस्तीच्या जोखमीवर प्रकाश टाकते जे इतर राज्य न्यायालयांमध्ये आकर्षित होऊ शकते. कोलोरॅडो सर्वोच्च न्यायालयाने 14 व्या दुरुस्ती अंतर्गत ट्रम्प यांना मतपत्रिकेतून अपात्र ठरवल्याने 2024 मध्ये गंभीर कायदेशीर प्रश्न निर्माण होण्याची शक्यता आहे. ट्रम्प यांच्या विरोधात निर्णय त्यांच्या समर्थकांना संतप्त करू शकतात. तर त्यांच्या बाजूने निर्णय घेतल्याने न्यायालयाच्या अखंडतेवरील विश्वास कमी होण्याची ही शक्यता आहे. इन्सुलेशनच्या पलीकडे अपात्रता ही कायदेशीर किंवा राजकीय बाब आहे की नाही या स्वरूपातील प्रश्न मात्र कायम आहेत.
कोलोरॅडो सर्वोच्च न्यायालयाने 14 व्या घटनादुरुस्ती अंतर्गत ट्रम्प यांना मतपत्रिकेतून अपात्र ठरवल्याने 2024 मध्ये कायदेशीर प्रश्न निर्माण झाले आहेत.
उच्च मतदानाच्या दरम्यानही अमेरिकन लोक राजकारण आणि राजकारण्यांबद्दल विलक्षण नकारात्मक विचार करताना दिसतात. गाझा, युक्रेन मदत विभागणी आणि इमिग्रेशन यासारख्या मुद्द्यांवर बिडेन यांना सार्वजनिक असंतोषाचा सामना करावा लागत आहे. गाझाच्या संदर्भात बिडेन यांनी हमासविरूद्ध इस्रायली लष्करी कारवाया रोखण्यासाठी कठोर कारवाईची मागणी करणाऱ्या निषेधाचा सामना केला आहे. तथापि, दबाव आणल्याने इस्रायल समर्थक मतदारांना दुरावण्याचा धोका असू शकतो. युक्रेनवर, जवळजवळ निम्म्या रिपब्लिकनांचा असा विश्वास आहे की यूएस मदत ही अतिरेक स्वरूपाची आहे, जी युद्धाची अलगाववादी भावना दर्शविणारी आहे. हे रशियन आक्रमणाचा सामना करण्यासाठी सतत मदतीसाठी समर्थनाची धमकी देते. दरम्यान, सहकार्याची पूर्वअट म्हणून सीमा सुरक्षा वाढवण्याच्या GOP मागणीमुळे बिडेनचे उदारमतवादी इमिग्रेशन सुधारणा प्रयत्न थांबले आहेत. येथे बिडेनने स्वत:च्या पक्षाच्या पुरोगामी विंगमध्ये समतोल राखला पाहिजे, जे अदस्तांकित स्थलांतराबद्दल चिंतित स्विंग मतदारांविरूद्ध अधिक सौम्य धोरणांना अनुकूल आहेत. या जटिल आव्हानांमध्ये बिडेन यांनी त्यांच्या पक्षातील आणि व्यापक मतदारांमधील वैचारिक विभाजनांमध्ये समेट करण्यासाठी संघर्ष केला आहे. एकमत नसलेल्या भावनिक मुद्द्यांवर या परस्परविरोधी प्राधान्यक्रमांमुळे त्याचे धोरण पर्याय मर्यादित राहताना दिसत आहेत. 2024 ची निवडणूक जसजशी जवळ येत आहे, तसतसे अमेरिकेला राजकीय विभागणी आणि प्रशासनाबाबत व्यापक असंतोषाचा सामना करावा लागत आहे. कायदेशीर अनिश्चितता ट्रम्प यांना त्रास देत असून तर नैराश्य बिडेनला विवश करत आहे. दोघेही आपापल्या युतीमधील गटबाजीचा सामना करताना दिसत आहेत. हे महत्त्वपूर्ण परिणामांसह एक अस्थिर शर्यत दर्शवत आहे. अधिक व्यापकपणे सांगायचे झाल्यास निवडणूक लोकशाही तत्त्वांप्रती मतदारांची बांधिलकी विरुद्ध हुकूमशाहीचा आवेग मोजेल. अंतिम विजेता अनिश्चित असताना 2024 पक्षाच्या अजेंडा आणि अमेरिकेचा मार्ग बदलण्याचे वचन देणार आहे. हा महत्त्वाचा क्षण युतीच्या टिकाऊपणाची चाचणी करणारा असून मतदारांबद्दलच्या गृहितकांना धक्का देखील देईल. चिरस्थायी परिणामांसह एक निश्चित शोडाउनसाठी टप्पा सेट करण्यात आलेला आहे.
विवेक मिश्रा हे ऑब्झर्व्हर रिसर्च फाऊंडेशनमध्ये स्ट्रॅटेजिक स्टडीज प्रोग्रामचे फेलो आहेत.
पंकज फणसे हे ऑब्झर्व्हर रिसर्च फाउंडेशनमध्ये रिसर्च इंटर्न आहेत.
The views expressed above belong to the author(s). ORF research and analyses now available on Telegram! Click here to access our curated content — blogs, longforms and interviews.
Vivek Mishra is a Fellow with ORF’s Strategic Studies Programme. His research interests include America in the Indian Ocean and Indo-Pacific and Asia-Pacific regions, particularly ...
Read More +
PREV
