युरोपियन कमिशनच्या नवीन मार्गदर्शक तत्त्वांमध्ये 2024-2029 साठी सात क्षेत्रांना प्राधान्य देण्यात आले आहे. आता पुढील पाच वर्षांत या महत्त्वाकांक्षी अजेंड्यावर काम करण्यात तो किती प्रमाणात यशस्वी होतो हे पाहणे बाकी आहे.
2019 मध्ये, युरोपियन आयोगाने अखेरच्या वेळी आपले पाच वर्षांचे प्राधान्यक्रम निश्चित केले होते. परंतु त्याची घोषणा झाल्यानंतर काही महिन्यांनी त्याला कोविड-19 महामारीचा सामना करावा लागला होता. यानंतर 2022 मध्ये या खंडाला परतीच्या युद्धाला सामोरे जावे लागले. युरोपियन आयोगाचे अध्यक्ष म्हणून वॉन डेर लेयेन यांच्या पहिल्या कार्यकाळात, युरोपियन युनियनने संयुक्त कोविड-19 लस मोहीम सुरू केली, महत्वाकांक्षी अशी ग्रीन डील केली, आपले ऊर्जा स्रोत रशियापासून दूर हलवले आणि रशियाविरुद्ध 13 निर्बंधांच्या फेऱ्या लादल्या. तसेच, EU ने त्यांच्या कार्यकाळात चीनबरोबरचे आपले संबंध पुन्हा संतुलित करण्याचा प्रयत्न केला आणि जगातील पहिला कृत्रिम बुद्धिमत्ता (AI) नियमन कायदा लागू केला.
18 जुलै रोजी, वॉन डेर लेयेनने 401 मते जिंकून दुसऱ्यांदा युरोपियन युनियनच्या सर्वात शक्तिशाली संस्थेचे नेतृत्व केले. 719 सदस्यांच्या युरोपियन संसदेत स्थान मिळवण्यासाठी आवश्यक असलेल्या 360 मतांपेक्षा त्यांना 401 मते खूप जास्त होती. त्याच वेळी, युरोपियन आयोगाने 2024-2029 च्या संसदेच्या कार्यकाळासाठी धोरणात्मक मार्गदर्शक तत्त्वे जारी केली. ते जारी करण्याचा अधिकार आयोगाच्या अध्यक्षांना आहे. आयोगाचे अध्यक्ष परिषदेचा धोरणात्मक अजेंडा (EU च्या 27 सदस्य देशांवर आधारित) ठरवतात आणि युरोपियन संसदेतील गटांना सहकार्य करतात. वॉन डेर लेयेन यांच्याच शब्दात सांगायचे तर, "पुढील ५ वर्षे, पुढील ५ दशकांसाठी जागतिक मंचावर युरोपचे स्थान निश्चित करतील. ही पाच वर्षे ठरवतील की आपण आपल्या नशिबाचे निर्माते बनू की काही घटना किंवा इतर कोणीतरी आपल्या नशिबाचे निर्माते बनतील. या नाट्यमय जागतिक संदर्भात, युरोपियन आयोगाने खालील सात क्षेत्रांना प्राधान्य दिले आहे.
आयोगाच्या मार्गदर्शक तत्त्वांमध्ये हे मान्य करण्यात आले आहे की, पुरवठा साखळी शस्त्रसज्ज होण्याचा आणि कच्च्या मालाच्या क्षेत्रात, आरोग्य आणि ऊर्जा क्षेत्रात एकतर्फी अवलंबून राहण्याचा धोका वाढलेला आहे. युरोपियन आयोगाच्या संघटनात्मक प्राधान्यांच्या केंद्रस्थानी संरक्षण, ऊर्जा, डिजिटल आणि इतर क्षेत्रांमध्ये युरोपियन एकल बाजारपेठ अधिक सखोल किंवा बळकट करणे आहे.
युरोपियन आयोगाच्या संघटनात्मक प्राधान्यांच्या केंद्रस्थानी संरक्षण, ऊर्जा, डिजिटल आणि इतर क्षेत्रांमध्ये युरोपियन एकल बाजारपेठ अधिक सखोल किंवा बळकट करणे आहे.
युरोपियन ग्रीन डीलमध्ये निर्धारित केलेल्या उद्दिष्टांचा पुनरुच्चार करताना, युरोपियन आयोगाने हे देखील ओळखले आहे की युरोपियन अर्थव्यवस्थेला कार्बन मुक्त करणे आवश्यक आहे. स्पर्धात्मकता आणि रोजगारावर भर देणारा एक स्वच्छ औद्योगिक करार तयार करणे हे युरोपियन आयोगाचे उद्दिष्ट आहे. त्याच वेळी, या करारामुळे कंपन्यांना त्यांचे उत्सर्जन कमी करण्याचे उद्दिष्ट साध्य करण्यात मदत होईल.
स्पर्धात्मकता आणि रोजगारावर भर देणारा एक स्वच्छ औद्योगिक करार तयार करणे हे युरोपियन आयोगाचे उद्दिष्ट आहे. त्याच वेळी, या करारामुळे कंपन्यांना त्यांचे उत्सर्जन कमी करण्याचे उद्दिष्ट साध्य करण्यात मदत होईल.
कच्चा माल, स्वच्छ ऊर्जा आणि स्वच्छ तंत्रज्ञानाचा पुरवठा सुनिश्चित करण्यासाठी तिसऱ्या जगातील देशांसोबत नवीन व्यापार आणि गुंतवणूक भागीदारी विकसित करण्याचे युरोपियन आयोगाचे उद्दिष्ट आहे. या भागीदारीद्वारे या उद्योगांमध्ये अधिक गुंतवणूक आकर्षित करण्याची आयोगाची इच्छा आहे. याला युरोपियन इन्व्हेस्टमेंट बँकेकडून निधी दिला जाईल. याव्यतिरिक्त, ते कॅपिटल मार्केट युनियन पूर्ण करेल. या गटाकडे दरवर्षी 470 अब्ज युरोच्या गुंतवणुकीची अंदाजित क्षमता आहे.
औषधनिर्माण आणि आरोग्य क्षेत्राचे वर्णन असे क्षेत्र म्हणून केले गेले आहे जिथे युरोपला अत्यंत टिकाऊ व्हावे लागेल आणि कोणावरही अवलंबून राहू नये यासाठी क्रिटिकल मेडिसिन कायदा देखील जाहीर करण्यात आला आहे. युरोपची कमी उत्पादकता मान्य करत, मार्गदर्शक तत्त्वे याला "डिजिटल तंत्रज्ञानाच्या अपुऱ्या प्रसारावर" दोष देतात. डिजिटल सेवा कायदा आणि डिजिटल मार्केट कायदा बळकट करून विज्ञान, संशोधन, नवोन्मेष आणि अत्याधुनिक तंत्रज्ञानामध्ये युरोपच्या प्रगतीला प्रोत्साहन देणे हे मार्गदर्शक तत्त्वांचे उद्दिष्ट आहे.
रशिया आणि युक्रेन यांच्यातील युद्धानंतर युरोपसाठी किती बदल झाला आहे याचे संकेत मार्गदर्शक तत्त्वांमधील एका नवीन विभागातून स्पष्ट होतात. हा भाग युक्रेनला पाठिंबा देत असताना, युरोपने आपल्या लष्करी क्षमतेत कमी गुंतवणूक केल्याचे कबूल करतो. 2019-2024 साठी युरोपियन कमिशनच्या प्राधान्यक्रमांमध्ये या भागाचा समावेश नव्हता.
यासाठी, आता युरोपियन संरक्षण संघाची स्थापना करणे हे युरोपियन आयोगाचे प्राधान्य आहे. याचे नेतृत्व संरक्षण आयुक्त करतील. संरक्षण उत्पादने आणि सेवांसाठी एकच बाजारपेठ विकसित करणे, उत्पादन क्षमता वाढवणे आणि संयुक्त खरेदीला प्रोत्साहन देऊन संरक्षण क्षेत्रात खासगी गुंतवणुकीला प्रोत्साहन देणे हा या संघटनेचा उद्देश आहे. असे करताना, संघ EU-NATO सहकार्य बळकट करेल आणि युरोपियन संरक्षण औद्योगिक धोरण (EDIS) च्या अनुषंगाने काम करेल संरक्षणविषयक बाबींमध्ये, नियंत्रण सदस्य देशांच्या राजधान्यांमध्ये म्हणजेच त्यांच्या सरकारांमध्ये निहित असते. अशा परिस्थितीत, युरोपियन संरक्षण पुनरुज्जीवित करण्यासाठी युरोपियन युनियनने केलेले प्रयत्न इतक्या सहजासहजी यशस्वी होणार नाहीत.
यासाठी, आता युरोपियन संरक्षण संघाची स्थापना करणे हे युरोपियन आयोगाचे प्राधान्य आहे. याचे नेतृत्व संरक्षण आयुक्त करतील. सीमा व्यवस्थापनात फ्रॉन्टेक्सला पाठिंबा देताना युरोपियन युनियनची संकट आणि सुरक्षा सज्जता पुनरुज्जीवित करणे, सायबर संरक्षण क्षमता वाढवणे, संघटित गुन्हेगारी आणि दहशतवाद हे त्याचे एक उद्दिष्ट आहे. याव्यतिरिक्त, युरोपियन सीमा तिप्पट करून तटरक्षक दलाच्या कर्मचाऱ्यांची संख्या 30,000 पर्यंत वाढवली पाहिजे.
युरोपियन नागरिकांचे जीवनमान सुधारणे हे तिसरे प्राधान्य आहे. वाढत्या असमानतेमुळे आणि वाढत्या खर्चामुळे लोकांच्या जीवनावर विपरित परिणाम झाला आहे. युवकांच्या आवाजावर लक्ष केंद्रित करून सामान्य नागरिकांच्या जीवनावर सोशल मीडियाच्या प्रभावाबद्दलच्या चिंता देखील हा विभाग हाताळतो. 2025 नंतर लिंग समानता धोरण आणि वंशवादविरोधी धोरण देखील प्रस्तावित केले आहे.
त्याच्या पहिल्या 100 दिवसांत, युरोपियन आयोगाने कृषी क्षेत्राची स्पर्धात्मकता शाश्वतपणे वाढविण्यासाठी कृषी आणि अन्न दृष्टीकोन स्वीकारण्याचे वचन दिले आहे. उत्तम सागरी प्रशासन, शाश्वतता आणि समुद्री अर्थव्यवस्था यांना प्रोत्साहन देण्यामध्ये समतोल राखला जाईल, अशीही खात्री देण्यात आली आहे. एक नवीन जलरोधक धोरण देखील प्रस्तावित केले आहे.
चुकीच्या माहितीच्या धोक्याचा सामना करण्यासाठी युरोपियन आयोगाने युरोपियन लोकशाही शिल्ड(Protected Cover) देखील प्रस्तावित केले आहे. यामुळे बाहेरून होणाऱ्या सायबर धोक्याला किंवा ऑनलाईन हस्तक्षेपाला बाह्य (आंतरराष्ट्रीय) आणि अंतर्गत अशा दोन्ही प्रकारे सामोरे जावे लागेल. अनुपालन सुनिश्चित करताना नियंत्रण आणि संतुलन बळकट करणे हे प्रमुख प्राधान्य आहे. या गोष्टींबरोबरच, EU चा निधी हा काही अटींशी जोडला जाईल. नागरिक आणि नागरी समाजाशी संवाद वाढवण्याचेही युरोपिअन युनियनचे उद्दिष्ट आहे. याला युरोपियन सिटिझन्स पॅनेलचा पाठिंबा असेल.
जागतिक युरोपचा हा काळ भू-धोरणात्मक शत्रुत्वाचा काळ असल्याचेही दस्तऐवज कबूल करतो. यामध्ये काही नवीन हुकूमशाही राज्यांचा समावेश आहे. त्याच वेळी, विस्थापन आणि ऊर्जा यासारख्या धोरणात्मक क्षेत्रांचे शस्त्रीकरण आणि वापर केला जात आहे. त्याचप्रमाणे, चीनची आक्रमक भूमिका आणि रशियाबरोबर अमर्याद सहकार्याचेही आव्हान कायम आहे. या संदर्भात, एका नवीन परराष्ट्र धोरणाचे समर्थन केले गेले आहे, ज्यामध्ये समविचारी मित्रपक्षांना सध्याच्या भयानक वास्तवाला सामोरे जाण्यासाठी एकत्र आणले जाते. या दस्तऐवजात युरोपीय महासंघाच्या विस्तारासाठी आणि भूमध्यसागरामध्ये अधिक सहभागासाठी देखील आवाहन केले आहे. यासाठी, या क्षेत्रांवर विशेषतः काम करणाऱ्या आयुक्तांची नियुक्ती करण्याचीही शिफारस करण्यात आली आहे. या दस्तऐवजात मध्यपूर्वेत अधिक सक्रिय भूमिका बजावण्याचे आणि द्वि-राज्य उपाययोजनांवर भर देण्याचेही आवाहन केले आहे.
भू-राजकारण आणि भू-अर्थशास्त्राचे स्वरूप एकमेकांशी गुंफलेले आहे हे देखील दस्तऐवजात मान्य केले आहे. अशा परिस्थितीत नव्या आर्थिक धोरणाची गरज आहे. यामध्ये युरोपियन स्पर्धात्मकता आणि धोरणात्मक तंत्रज्ञानातील व्यापक गुंतवणुकीचा समावेश असेल. हे धोरण, समांतरपणे, युरोपीय अर्थव्यवस्थेचे सुरक्षेच्या चिंतांपासून संरक्षण करेल आणि धोरणात्मक प्रतिस्पर्धी आणि पद्धतशीर शत्रूंशी देखील व्यवहार करेल. निर्यात नियंत्रणे, येणाऱ्या आणि बाहेर जाणाऱ्या गुंतवणुकीची अधिक चांगली छाननी करून हे हाताळले जाऊ शकते. यासह, नवीन धोरण सहकार्यांसह पुरवठा साखळीची लवचिकता राखण्यासाठी देखील कार्य करेल. ( EU च्या 2019 च्या धोरणात्मक दृष्टीकोनात चीनचे मित्र, प्रतिस्पर्धी आणि पद्धतशीर प्रतिस्पर्धी म्हणून वर्णन केले आहे) या संदर्भात, युरोपीय महासंघाने संतुलित आणि परस्पर व्यापार सुनिश्चित करण्यासाठी जागतिक भागीदारांशी मुक्त व्यापार संबंध मजबूत करण्याचे वचन दिले आहे. हा व्यापार जागतिक व्यापार संघटनेच्या सुधारणांशी सुसंगत असेल.
भू-राजकारण आणि भू-अर्थशास्त्राचे स्वरूप एकमेकांशी गुंफलेले आहे हे देखील दस्तऐवजात मान्य केले आहे. अशा परिस्थितीत नव्या आर्थिक धोरणाची गरज आहे. यामध्ये युरोपियन स्पर्धात्मकता आणि धोरणात्मक तंत्रज्ञानातील व्यापक गुंतवणुकीचा समावेश असेल.
महत्त्वाचे म्हणजे, मार्गदर्शक तत्त्वे सध्याच्या बहु-आयामी प्रणालीचे अपुरे स्वरूप मान्य करतात आणि ती आता भूतकाळातील गोष्ट आहे. त्याच वेळी, भविष्यासाठीच्या आगामी संयुक्त राष्ट्रांच्या शिखर परिषदेपासून सुरुवात करून, या व्यवस्थेत सुधारणा करण्यात युरोपने मोठी भूमिका बजावावी, असे या मार्गदर्शक तत्त्वांमध्ये म्हटले आहे. हे जगातील इतर देशांमधील युरोपीय कायद्याबद्दलच्या चिंतांचेही निराकरण करते. या चिंता ग्रीन डीलमध्ये समाविष्ट करण्यात आल्या आहेत. हा दस्तऐवज EU च्या जागतिक गेटवे धोरणावर केंद्रित आहे. हे इंडो-पॅसिफिक क्षेत्राचे महत्त्व आणि या धोरणातील त्याच्या संबंधित हितसंबंधांवर देखील प्रकाश टाकते. इंडो-पॅसिफिकमध्ये युरोपने आपले संबंध वाढवण्याच्या गरजेवर ते भर देते. यामध्ये नवीन युरोपीय संघ-भारत धोरणात्मक अजेंड्याचा समावेश असणे आवश्यक आहे. त्याच वेळी, चीनच्या संभाव्य आक्रमक भूमिकेचा सामना करण्यासाठी जपान, दक्षिण कोरिया, ऑस्ट्रेलिया आणि न्यूझीलंडशी सहकार्य वाढवले पाहिजे. युरोपीय संघ-आफ्रिका आणि युरोपीय संघ CELAC भागीदारीचे महत्त्वही यात अधोरेखित केले आहे.
अंतिम प्राधान्य युरोपसाठी एक महत्वाकांक्षी सुधारणा कार्यक्रम आहे. यामध्ये युरोपीय आयोग आणि युरोपीय संसद यांच्यातील संबंध दृढ करणे समाविष्ट आहे. वॉन डेर लेयेनच्या पहिल्या कार्यकाळात, युरोपियन आयोगावर सत्ता काबीज केल्याचा आणि इतर संस्था आणि राष्ट्रीय राजधान्यांवर स्वतःला लादण्यासाठी त्याच्या भूमिकेच्या पलीकडे जाण्याचा आरोप करण्यात आला होता.
पुढील पाच वर्षांत हा महत्त्वाकांक्षी अजेंडा पूर्ण करण्यात युरोपियन कमिशन किती यशस्वी होईल हे पाहणे बाकी आहे. असे असूनही, प्राधान्यक्रम आणि त्यांना जारी करण्याचा उद्देश वॉन डेर लेयेनच्या दुसऱ्या कार्यकाळात अधिक "भू-राजकीय आयोगाचा" मार्ग मोकळा करू शकतो.
शायरी मल्होत्रा ह्या ऑब्झर्व्हर रिसर्च फाऊंडेशनमध्ये असोसिएट फेलो आहेत.
The views expressed above belong to the author(s). ORF research and analyses now available on Telegram! Click here to access our curated content — blogs, longforms and interviews.
Shairee Malhotra is Associate Fellow, Europe with ORF’s Strategic Studies Programme. Her areas of work include Indian foreign policy with a focus on EU-India relations, ...
Read More +
PREV
