इंडो-पॅसिफिकमधील युद्धरेषा आणि वलयांकीत पाणी

युक्रेनमधील रशियन आक्रमणामुळे निर्माण होणाऱ्या आव्हानांवर जगाचे लक्ष केंद्रित होत असतानाही, इंडो-पॅसिफिकमधील युद्धरेषा स्पष्टपणे परिभाषित होत आहेत. या महिन्याच्या सुरुवातीला सिंगापूरमध्ये शांग्री-ला संवादाला संबोधित करताना, अमेरिकेचे संरक्षण सचिव, लॉयड ऑस्टिन यांनी स्पष्ट केले की युनायटेड स्टेट्स ऑफ अमेरिका तैवानसह त्याच्या मित्र राष्ट्रांच्या पाठीशी उभी राहील, जरी जगाचे लक्ष आव्हानांवर केंद्रित आहे. युक्रेनमधील रशियन आक्रमणामुळे इंडो-पॅसिफिकमधील युद्धरेषा स्पष्ट होत आहेत. या महिन्याच्या सुरुवातीला सिंगापूरमध्ये शांग्री-ला डायलॉगला संबोधित करताना, अमेरिकेचे संरक्षण सचिव लॉयड ऑस्टिन यांनी स्पष्ट केले की युनायटेड स्टेट्स ऑफ अमेरिका तैवानसह आपल्या मित्र राष्ट्रांच्या पाठीशी उभी राहील.

ऑस्टिनने त्याच्या चिनी समकक्ष, वेई फेन्घे यांच्याशी संवादाच्या वेळी भेट घेतली जिथे दोघांनी पुनरुच्चार केला की त्यांना त्यांचे संबंध अधिक चांगल्या प्रकारे व्यवस्थापित करायचे आहेत, परंतु मतभेदांचे निराकरण करण्यात कोणतीही प्रगती दिसून आली नाही. जेव्हा व्यासपीठ घेण्याची फेंगेची पाळी आली तेव्हा त्यांनी गर्जना केली की “तैवानच्या स्वातंत्र्याचा पाठपुरावा हा एक शेवटचा शेवट आहे” आणि चेतावणी दिली की “जर कोणी तैवानला चीनपासून वेगळे करण्याचे धाडस केले तर आम्ही [चीन] लढण्यास मागेपुढे पाहणार नाही.”

जपानच्या त्यांच्या भेटीदरम्यान, अमेरिकेचे अध्यक्ष, जो बिडेन यांनी, चीन तैवानवर “धोक्याने फ्लर्टिंग” करत असल्याचा इशारा दिला होता, जर त्यावर हल्ला झाला तर बेटाचे संरक्षण करण्यासाठी लष्करी हस्तक्षेप करण्याचा अमेरिकेचा हेतू अधोरेखित केला.

हे एक स्मरणपत्र होते की तैवान आता इंडोपॅसिफिकमधील सर्वात महत्त्वाचा फ्लॅशपॉइंट आहे कारण जगातील पूर्व-प्रसिद्ध शक्ती आणि त्याचे स्पष्ट आव्हान देणारे यांच्यातील संबंध खराब होत आहेत. अलिकडच्या काही महिन्यांत शक्ती दाखविण्यासाठी चीन वारंवार तैवानच्या हवाई क्षेत्रात घुसखोरी करत आहे. मे महिन्यात, तैवानला 22 लढाऊ विमाने, तसेच इलेक्ट्रॉनिक युद्ध, पूर्व चेतावणी आणि पाणबुडीविरोधी विमाने तैनात करावी लागली आणि चीनने त्याच्या हवाई संरक्षण क्षेत्रात पाठवलेल्या 30 युद्धविमानांचा इशारा दिला. जपानच्या त्यांच्या भेटीदरम्यान, अमेरिकेचे अध्यक्ष, जो बिडेन यांनी, चीन तैवानवर “धोक्याने फ्लर्टिंग” करत असल्याचा इशारा दिला होता, जर त्यावर हल्ला झाला तर बेटाचे संरक्षण करण्यासाठी लष्करी हस्तक्षेप करण्याचा अमेरिकेचा हेतू अधोरेखित केला. ही दुसरी वेळ होती जेव्हा बिडेन यांनी सुचवले होते की अमेरिका अमेरिकेच्या धोरणात बदल म्हणून तैवानचे रक्षण करेल. व्हाईट हाऊसच्या अधिकार्‍यांनी नंतर स्पष्ट केले की तैवानवरील अमेरिकेचे धोरण अपरिवर्तित राहिले आहे, परंतु वॉशिंग्टनच्या पवित्राबाबत मुद्दाम अस्पष्टतेचा घटक रेंगाळत आहे. बायडेन यांनी चीन-तैवानचा मुद्दा युक्रेनवरील रशियन आक्रमणाशी जोडला असल्याने हे महत्त्वाचे आहे. बिडेन म्हणाले, “[मी] जर युक्रेन आणि रशिया यांच्यात सामंजस्य नसेल तर … मग तैवानला बळजबरीने ताब्यात घेण्याचा प्रयत्न करण्याबद्दल ते चीनला कोणते संकेत पाठवते?” “तैवान प्रश्न आणि युक्रेनचा प्रश्न मूलभूतपणे भिन्न आहेत” असा युक्तिवाद करून बीजिंगने या समांतरतेचे खंडन केले. परंतु, युक्रेनमधील त्याच्या दृष्टिकोनाच्या विरूद्ध, ते तैवानचे रक्षण करण्यासाठी लष्करी बळाचा वापर करतील का या प्रश्नाच्या उत्तरात, बिडेन स्पष्ट होते: “होय … हीच वचनबद्धता आम्ही केली आहे…”

आर्थिक आणि लष्करी दृष्ट्या शक्तिशाली चीन तैपेईला अनेक आघाड्यांवर ढकलत असल्याने तैवानच्या दिशेने अमेरिकेच्या धोरणावर दबाव आहे माजी जपानी पंतप्रधान, शिन्झो आबे यांनी सुचवले की अमेरिकेने आपल्या धोरणात नवीन स्पष्टता देण्याची आणि वॉशिंग्टन तैवानचे रक्षण करेल हे बीजिंगला स्पष्ट करण्याची वेळ आली आहे. आबेच्या मूल्यांकनात, हे या प्रदेशात प्रतिबंध वाढवू शकते. पण बीजिंग हा बदल कॅसस बेली म्हणून घेईल आणि तैवान महान शक्तीच्या राजकारणाच्या क्रॉसहेअरमध्ये येईल अशी तितकीच शक्यता आहे.

डझनभर चिनी युद्धविमानांनी तैवानच्या स्वयंघोषित हवाई संरक्षण ओळख झोनमध्ये प्रवेश केल्यानंतर, यूएस नेव्ही P-8A Poseidon टोही विमानाने तैवान सामुद्रधुनीवरून उड्डाण केले आणि अमेरिकेच्या “मुक्त आणि खुल्या इंडो-पॅसिफिकच्या वचनबद्धतेचे” प्रात्यक्षिक दाखवले.

तैवानवरील वादविवाद आता यूएस-चीन प्रतिबद्धतेची रूपरेषा बदलत आहे जसे पूर्वी कधीही नव्हते. डझनभर चिनी युद्धविमानांनी तैवानच्या स्वयंघोषित हवाई संरक्षण ओळख झोनमध्ये प्रवेश केल्यानंतर, यूएस नेव्ही P-8A Poseidon टोही विमानाने तैवान सामुद्रधुनीवरून उड्डाण केले आणि अमेरिकेच्या “मुक्त आणि खुल्या इंडो-पॅसिफिकच्या वचनबद्धतेचे” प्रात्यक्षिक दाखवले. यामुळे पीपल्स लिबरेशन आर्मी इस्टर्न थिएटर कमांडने हवाई आणि जमीनी सैन्याची जमवाजमव केली. ही नवीन आक्रमकता चीन-अमेरिका संबंधांमधील नवीन सामान्य आहे. अमेरिकेचे माजी अध्यक्ष, रिचर्ड निक्सन यांनी चीनला जाऊन दोन्ही देशांमधील प्रतिबद्धतेच्या अटी पुन्हा सेट केल्यानंतर पन्नास वर्षांनी या द्विपक्षीय भागीदारीत एक नवीन टप्पा सुरू झाला आहे. तैवानचा मुद्दा आता त्यांच्या व्यस्ततेच्या केंद्रस्थानी आहे.

युक्रेन संकट समीकरणाच्या दोन्ही बाजूंनी नवीन शिकत आहे. इंडो-पॅसिफिकचे पाणी दुथडी भरून वाहत आहे. भारतासह सर्व प्रादेशिक राष्ट्रांसाठी, त्यांच्या स्वत:च्या धोरणात्मक निवडींवर काळजीपूर्वक विचार करण्याचा आणि त्या अनुषंगाने भूराजनीतीच्या रूपाला आकार देणार्‍या संघर्षाची तयारी करण्याचा हा क्षण आहे.

_______________________________________________________________________

हे भाष्य मूळतः टेलिग्राफमध्ये प्रसिद्ध झाले आहे. 

• Neighbourhood
• India
• इंडो-पॅसिफिक
• तैवान
• बीजिंग
• लॉयड ऑस्टिन
• संयुक्त राष्ट्र

The views expressed above belong to the author(s). ORF research and analyses now available on Telegram! Click here to access our curated content — blogs, longforms and interviews.