आर्थिक संकटाच्या काळात भारताने ज्या प्रकारे श्रीलंकेला मदत केली, त्यामुळे तेथील सर्वच राजकीय पक्षांमध्ये भारताविषयी चांगली भावना निर्माण झाली आहे. भारताबरोबरच्या प्रदीर्घ संबंधांमुळेच हे घडल्याचेही स्पष्ट झाले आहे.
Image Source: Getty
श्रीलंकेचे राष्ट्राध्यक्ष अनुरा कुमार दिसानायके यांनी सप्टेंबरमध्ये देशाची सूत्रे हाती घेतल्यानंतर भारत भेटीवर आले होते. दिसानायके यांनी प्रथम अध्यक्षपदाची निवडणूक जिंकली, त्यानंतर त्यांचा पक्ष नॅशनल पीपल्स पॉवर (एनपीपी) ने २२५ सदस्यांच्या संसदीय निवडणुकीत ऐतिहासिक विजय मिळवला आणि संसदेत बहुमत मिळवले.
आपल्या पहिल्या परदेश दौऱ्यावर भारतात आलेल्या दिसानायके यांनी परस्पर हितसंबंधांवर आधारित संबंध कायम ठेवायचे असल्याचे सांगितले.
दिसानायके यांच्या विजयानंतर १५ दिवसांतच भारताचे परराष्ट्रमंत्री एस. जयशंकर यांनी कोलंबोला भेट दिली. राजकीय स्थित्यंतरानंतर श्रीलंकेला भेट देणारे ते पहिले परराष्ट्रमंत्री ठरले. दिसानायके सरकारशी झालेल्या चर्चेत त्यांनी भारत-श्रीलंका संबंध चांगले ठेवण्याची इच्छा व्यक्त केली.
श्रीलंकेला भारतासोबत भक्कम भागीदारी हवी आहे, असा संदेश देण्यासाठी दिसानायके यांनी आपल्या पहिल्या परदेश दौऱ्यासाठी भारताची निवड केली. दिसानायके हे भारतविरोधी जनता विमुक्ती पेरामुना (जेव्हीपी) पक्षाशी संबंधित असल्याने त्यांच्याविषयी काही शंका होत्या, पण त्या दूर करण्याचे संकेत त्यांनी दिले आहेत. आपल्या पहिल्या परदेश दौऱ्यावर भारतात आलेल्या दिसानायके यांनी परस्पर हितसंबंधांवर आधारित संबंध कायम ठेवायचे असल्याचे सांगितले.
श्रीलंकेच्या आर्थिक संकटाच्या काळात मदत आणि कर्जाची पुनर्रचना करण्याच्या भारताच्या उदारतेचे त्यांनी कौतुक केले आणि श्रीलंकेच्या भूमीचा भारताविरुद्ध कोणत्याही प्रकारे वापर होऊ दिला जाणार नाही, असा पुनरुच्चार केला. येत्या काळात भारतासोबतचे सहकार्य नक्कीच वाढेल, अशी अपेक्षा त्यांनी व्यक्त केली.
भारताने श्रीलंकेसोबत शाश्वत भागीदारीची वचनबद्धता व्यक्त केली. तसेच शेजारच्या देशाच्या इच्छेची काळजी घेतली जाईल, असेही म्हटले आहे. पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनीही संयुक्त निवेदनाद्वारे हे संकेत दिले आहेत. ते म्हणाले की, श्रीलंकेतील भारताच्या द्विपक्षीय प्रकल्पांनी नेहमीच विकासाचे प्राधान्यक्रम लक्षात घेतले आहेत. दोन्ही देश गृहनिर्माण, नवीकरणीय ऊर्जा, पायाभूत सुविधा, कृषी, डेअरी, मत्स्यव्यवसाय आणि डिजिटल ओळख प्रकल्पांमध्ये एकत्र काम करतील. श्रीलंकेच्या विकासासाठी डिजिटल सार्वजनिक पायाभूत सुविधा दिवसेंदिवस महत्त्वाच्या ठरत असून भारत त्याला यात मदत करू शकतो. आधार लिंक्ड आयडेंटिटी आणि यूपीआय पेमेंटइंटरफेसच्या आधारे ही मदत केली जाऊ शकते.
विशेष म्हणजे संरक्षण सहकार्याबाबतचा द्विपक्षीय करार लवकर पूर्ण करण्यावर दोन्ही देशांनी सहमती दर्शविल्याने भारत आणि श्रीलंका यांच्यातील सुरक्षा क्षेत्रातील सहकार्य वाढण्याची शक्यता आहे. संयुक्त सराव, संयुक्त सागरी देखरेख आणि संरक्षण संवाद यासारख्या उपक्रमांचा समावेश असेल. किंबहुना हिंदी महासागरात चीनच्या वाढत्या हस्तक्षेपामुळे भारताचे श्रीलंकेशी असलेले मजबूत संबंध अत्यंत महत्त्वाचे आहेत. भारताप्रती असलेली संवेदनशीलता लक्षात घेऊन हिंदी महासागर क्षेत्र (आयओआर) मुक्त, खुले, सुरक्षित ठेवण्याबाबत दिसानायके यांनी सांगितले.
श्रीलंकेचे राजकीय स्थैर्य आणि नव्या सरकारची धोरणे पाहता भारतासोबतचे संबंध अधिक दृढ होतील, असे वाटत असले तरी अनेक मुद्दे गांभीर्याने घ्यावे लागतील. त्यापैकीच एक म्हणजे श्रीलंकेतील तमिळांचा मुद्दा. तेथे तमिळ अल्पसंख्याक आहेत. पंतप्रधानांनी हा मुद्दा अत्यंत संवेदनशीलतेने उपस्थित केला. श्रीलंका आपल्या राज्यघटनेची पूर्णपणे अंमलबजावणी करेल आणि सरकार प्रांतीय निवडणुका घेण्याचे आश्वासन पूर्ण करेल, अशी अपेक्षा त्यांनी व्यक्त केली.
दिसानायके यांचा दौरा आणि त्याचे पडसाद यामुळे भारतातील अनेक चिंता दूर झाल्या आहेत. भारताचे शेजारी देश आणि चीन यांच्यात समतोल साधण्याच्या दिशेने वाटचाल करत आहेत, हे ही पुन्हा एकदा सिद्ध झाले आहे कारण त्यांना माहित आहे की ते एका बाजूला झुकले तर त्यांना त्याची किंमत मोजावी लागेल.
दिसानायके यांचा दौरा आणि त्याचे पडसाद यामुळे भारतातील अनेक चिंता दूर झाल्या आहेत. भारताचे शेजारी देश आणि चीन यांच्यात समतोल साधण्याच्या दिशेने वाटचाल करत आहेत, हे ही पुन्हा एकदा सिद्ध झाले आहे कारण त्यांना माहित आहे की ते एका बाजूला झुकले तर त्यांना त्याची किंमत मोजावी लागेल.
श्रीलंकेबद्दल बोलायचे झाले तर आर्थिक संकटाच्या काळात भारताने ज्या प्रकारे मदत केली, त्यामुळे तेथील सर्वच राजकीय पक्षांमध्ये भारताविषयी चांगली भावना निर्माण झाली आहे. भारताबरोबरच्या प्रदीर्घ संबंधांमुळेच हे घडल्याचेही स्पष्ट झाले होते. पण याचा अर्थ असा नाही की चीन फॅक्टर आता प्रासंगिक राहिलेला नाही. दिसानायके लवकरच चीनचा अधिकृत दौरा करणार असल्याची माहिती समोर आली आहे. पण श्रीलंकेबाबत भारताचा जो मैत्रीपूर्ण दृष्टिकोन आहे, तो पाहता श्रीलंकेच्या परराष्ट्र धोरणात तो महत्त्वाचा राहील, असे म्हणता येईल.
भारताची लक्ष्मणरेषा काय आहे, हे श्रीलंकेला चांगलेच ठाऊक आहे. हिंदी महासागरावरही दोन्ही देशांनी सहकार्य सुरू ठेवावे. या क्षेत्रात आपला प्रभाव वाढवण्याचा चीनचा मानस आहे, तर परंपरेने भारत येथे नेहमीच मजबूत राहिला आहे.
हा लेख मूळतः एनडीटीव्हीमध्ये प्रसिद्ध झाला आहे.
The views expressed above belong to the author(s). ORF research and analyses now available on Telegram! Click here to access our curated content — blogs, longforms and interviews.
Professor Harsh V. Pant is Vice President – Studies and Foreign Policy at Observer Research Foundation, New Delhi. He is a Professor of International Relations ...
Read More +
PREV
