36 व्या आफ्रिकन युनियन शिखर परिषदेचे मूल्यांकन

आफ्रिकन युनियन (AU), त्याच्या 11 व्या वर्षी, 18-19 फेब्रुवारी 2023 च्या शनिवार व रविवार रोजी अदिस अबाबा येथे वार्षिक शिखर परिषद आयोजित केली. यामुळे आफ्रिकेतील सर्वात लहान राज्यांपैकी एक, कोमोरोस, पूर्व आफ्रिकेचे प्रतिनिधित्व करणाऱ्या अध्यक्षपदापर्यंत पोहोचले, फिरत्या खुर्चीसाठी.

अशा प्रकारे कोमोरोसचे अध्यक्ष अझाली असौमानी हे सेनेगलचे अध्यक्ष मॅकी सॅल यांच्या पाठोपाठ आफ्रिकेला चालविण्याचे हे आव्हानात्मक कार्य स्वीकारतात, ज्यांनी गेल्या वर्षी पश्चिम आफ्रिकेचे प्रतिनिधित्व करत AU चे अध्यक्षपद भूषवले होते; त्याचे दोन तत्काळ पूर्ववर्ती मध्य आफ्रिकेसाठी डेमोक्रॅटिक रिपब्लिक ऑफ कॉंगो (DRC) चे त्शिसेकेडी आणि दक्षिण आफ्रिकेसाठी दक्षिण आफ्रिकेचे रामाफोसा हे अध्यक्ष होते. केनिया पूर्व आफ्रिकेच्या वतीने अध्यक्षपद स्वीकारेल अशी अपेक्षा होती, परंतु कदाचित, नवनिर्वाचित अध्यक्ष रुटो यांनी स्वत: ला अंडरप्ले करण्याचा निर्णय घेतला आणि कोमोरोसला संधी दिली. यापूर्वी कधीही आफ्रिकेचे नेतृत्व इतक्या लहान बेटाच्या देशाने केले नव्हते आणि म्हणूनच, ते बदलाची लाट आणते आणि कदाचित लहान विकसनशील देशांच्या समस्यांवर लक्ष केंद्रित करते.

या वर्षी, आफ्रिका आंतरराष्ट्रीय घडामोडी आणि त्यांच्या परिणामाच्या भोवर्यात सापडला आहे. युक्रेनच्या संकटाने आफ्रिकेला कोविड नंतरच्या आर्थिक पुनर्प्राप्तीसह इंधन, अन्न आणि खतांच्या व्यत्ययामुळे अडचणीसह सामोरे जाण्यास भाग पाडले. त्याच वेळी, युनायटेड स्टेट्स (यूएस) आणि त्याच्या मित्र राष्ट्रांनी रशियावर टीका केल्यामुळे आफ्रिकेवर संयुक्त राष्ट्रांमध्ये (यूएन) मतांसाठी दबाव आला. आफ्रिकेने अनेक प्रसंगी संकटाचा सामना करताना एकमताचा अभाव दाखवला. 7 एप्रिल 2022 च्या ठरावात, रशिया आणि मानवाधिकार परिषदेच्या संदर्भात, जगभरातील 24 पैकी नऊ आफ्रिकन देशांनी ठरावाच्या विरोधात मतदान केले; त्या प्रसंगी अनुपस्थित असलेल्या 16 पैकी 11 आफ्रिकन होते; 58 पैकी 23 गैरहजर आफ्रिकन होते. शिखर परिषदेनंतर 23 फेब्रुवारीच्या UNGA ठरावात, दोन आफ्रिकन देशांनी विरोधात मतदान केले, सहा गैरहजर होते आणि 32 पैकी 15 गैरहजर आफ्रिकेतील होते. म्हणून, ओव्हर्चर असूनही, आफ्रिका संकटाचा सामना करण्यासाठी धोरणात्मकपणे एकजूट नाही, जरी ते त्याच्या परिणामास सामोरे जाण्याच्या प्रयत्नात एकजूट आहेत.

युक्रेनच्या संकटाने आफ्रिकेला कोविड नंतरच्या आर्थिक पुनर्प्राप्तीसह इंधन, अन्न आणि खतांच्या व्यत्ययामुळे अडचणीसह सामोरे जाण्यास भाग पाडले.

AU समिटने जग पुन्हा विभाजित झाल्यामुळे प्रभाव शोधत असलेल्या भागीदारांची श्रेणी प्रकट केली. अनेक आफ्रिकन देशांना त्यांच्या स्वतःच्या अंतर्गत संघर्ष आणि संकटामुळे जुळवून घेण्याची गरज आहे. अनिश्चित आर्थिक भविष्य त्यांच्या प्राधान्यक्रमांवर मोठे प्रश्नचिन्ह निर्माण करते. आंतरराष्ट्रीय संकटाला योग्य रीतीने सामोरे जाण्यासाठी AU ने स्वतःची यंत्रणा आणि सामर्थ्य पाहणे आवश्यक आहे.

शिखर परिषदेचे काही महत्त्वाचे परिणाम

आफ्रिका कॉन्टिनेंटल फ्री ट्रेड एरिया (AfCFTA) लागू करणे आणि त्याची अंमलबजावणी जलद करणे यावर लक्ष केंद्रित केले गेले. नायजरचे माजी अध्यक्ष, महामदौ इस्सौफू यांनी AfCFTA वर एक अहवाल सादर केला. मुक्त व्यापार क्षेत्र मागील शिखर परिषदेत मंजूर झालेल्या मार्गदर्शित व्यापार पुढाकार (GTI) द्वारे प्रयोग करण्याचा प्रयत्न करत आहे. हे 96 उत्पादनांचा व्यापार करणाऱ्या आठ देशांना फास्ट ट्रॅक करते. याला शिखर थीम देऊन, कल्पना अशी होती की आफ्रिकेच्या स्वतःच्या प्रयत्नांतर्गत सर्वात मोठ्या उपक्रमाला राजकीय चालना दिली पाहिजे. आफ्रिका समृद्धी संवादाद्वारे अंमलबजावणी सुधारण्याचे प्रयत्न घानामध्ये करण्यात आले. आयोजकांनी परिषदेचे परिणाम दस्तऐवज आणि कॉम्पॅक्ट परिषदेला सादर केले.

AU चेअरने यावर जोर दिला, “आंतरिक लवचिकता, आंतर-आफ्रिकन एकता, आफ्रिकन वित्तीय संस्थांची जलद अंमलबजावणी, सर्व सद्गुणपूर्ण प्रशासनाद्वारे समर्थित असलेल्या विविध यंत्रणांचे सक्रियकरण हे माझ्या दृष्टीने मोक्षाचा मार्ग असल्याचे दिसते.” यामध्ये कर्जाचा ताण कमी करणे, अॅडजस्टमेंटपेक्षा मोठे राइट ऑफ मिळवणे आणि आंतरराष्ट्रीय नाणेनिधी (IMF) विरुद्ध चीन या मुद्द्यांमध्ये न येणे ही मुख्य चिंता होती. काही आफ्रिकन देश आता चीनशी थेट जुळवून घेण्याचा प्रयत्न करत आहेत कारण तो चीनचा सर्वात मोठा कर्जदार आहे. ब्रिजटाउन इनिशिएटिव्हमध्ये AU आयोगाने जागतिक आर्थिक वास्तुकलाच्या सुधारणेवर सक्रियपणे भाग घेतला पाहिजे. सार्वभौम गॅरंटीड कर्जापेक्षा बाजार भांडवल काढण्याची क्षमता सुधारण्यासाठी आफ्रिका स्वतःची रेटिंग एजन्सी देखील शोधते.

AU चेअरने यावर जोर दिला, “आंतरिक लवचिकता, आंतर-आफ्रिकन एकता, आफ्रिकन वित्तीय संस्थांची जलद अंमलबजावणी, सर्व सद्गुणपूर्ण प्रशासनाद्वारे समर्थित असलेल्या विविध यंत्रणांचे सक्रियकरण हे माझ्या दृष्टीने मोक्षाचा मार्ग असल्याचे दिसते.”

याशिवाय सदस्य राष्ट्रांमधील अंतर्गत मुद्द्यांवर लक्ष केंद्रित करण्यात आले. एयू वरून सुदानचे निलंबन सुरू आहे; माली, गिनी आणि बुर्किना-फासो यांनाही AU आणि पश्चिम आफ्रिकन राज्यांच्या आर्थिक समुदायातून निलंबित करण्यात आले आहे. त्यांना कट्टरपंथी गटांचा सामना करताना लोकशाहीतील संक्रमणाचे व्यवस्थापन करताना कठीण भविष्याचा सामना करावा लागतो.

2023 मध्ये राष्ट्रपतीपदाच्या सहा निवडणुका आहेत; नायजेरिया नुकतेच फेब्रुवारीमध्ये, सिएरा ले जूनमध्ये एक, ऑक्टोबरमध्ये लायबेरिया, नोव्हेंबरमध्ये मादागास्कर, 2023 च्या उत्तरार्धात डीआरसी आणि गॅबॉन. लिबिया आणि दक्षिण सुदानमध्ये निवडणुका शक्य झाल्या नाहीत. निवडणुका आणि त्यांची उणीव या दोन्ही गोष्टी AU शोधत असलेल्या सुसंवादाला बाधा आणू शकतात.

यावेळी शिखर परिषद अधिक सामंजस्यपूर्ण होती, जरी त्याने निलंबन मागे घेतले नाही, परंतु जेथे सत्तापालट होत आहे अशा कोणत्याही देशावर निर्बंध लादले गेले नाहीत.

इथिओपियामधील समस्या, विशेषत: टिग्रे, अद्याप निराकरण झालेल्या नाहीत आणि M23 वर DRC आणि रवांडामधील समस्यांनी पूर्व आफ्रिकन सैन्य तैनात केले; शांतता आणि सुरक्षा परिषदेने त्या ऑपरेशनसाठी शांतता निधीचा पहिला वापर करण्यास अधिकृत केले. US $400 दशलक्ष निधीपैकी US $5 दशलक्ष निधी उपयोजनासाठी जाईल, जो उपाय नसून एक लक्षण आहे.

आंतरराष्ट्रीय क्रमवारीत आफ्रिकेचे स्थान महत्त्वाचे आहे कारण AU ची आरक्षणे असूनही, भागीदार बाजूच्या बाजूने बैठका घेण्यासाठी AU समिटसाठी जातात. भारताने ती संधी सोडली आहे. 2021 पासून, यूएस-आफ्रिका लीडर्स समिट, फोरम ऑन चायना-आफ्रिका सहकार्य, युरोप-आफ्रिका शिखर परिषद, आफ्रिकन विकासावरील टोकियो आंतरराष्ट्रीय परिषद आयोजित करण्यात आली. रशिया-आफ्रिका शिखर परिषद जून 2023 मध्ये आहे आणि भारत आफ्रिका शिखर परिषद या वर्षी देखील असू शकते. या शिखरांनी आफ्रिकेसाठी गुंतवणूक आणि आफ्रिकेला आंतरराष्ट्रीय स्तरावर पाठिंबा देण्याचे वचन दिले. AU या समिटमधून निर्माण झालेल्या अपेक्षांवर मात करू शकेल का?

AU विविध आंतरराष्ट्रीय संस्थांमध्ये जागा शोधते, ज्यात ग्रुप ऑफ ट्वेंटी (G20) आणि UN सुरक्षा परिषदेत कायमस्वरूपी समावेश होतो. सिएरा लिओनच्या अध्यक्षतेखालील दहा जणांच्या समितीवर 2005 पासून UN जागा मिळविण्याचा आरोप ठेवण्यात आला होता. UN सुधारणांवर, Ezulwini Consensus ने व्हेटोसह आफ्रिकेसाठी दोन कायमस्वरूपी आणि तीन कायमस्वरूपी जागांची मागणी केली होती आणि आफ्रिकेसोबत, UN निर्णय घेत नाही. हे कोण असतील, पुढे. हे स्पष्टपणे कुठेही जात नाही. आता, 10 (C10) च्या समितीवर G20 मधून कायमस्वरूपी आमंत्रण सदस्यत्वात श्रेणीसुधारित करण्याचाही आरोप आहे. सध्या, AU चेअरपर्सन, सध्या कोमोरोसचे अध्यक्ष आणि आफ्रिकन युनियन कमिशन (AUC) चेअरपर्सन उपस्थित आहेत. शिखर परिषदेने त्यांच्या सहभागास मान्यता दिली.

न्यू पार्टनरशिप फॉर आफ्रिका डेव्हलपमेंट (NEPAD) साठी सामान्यत: आमंत्रण असते, परंतु ते आता AU विभाग (AUDA-NEPAD) असल्याने ते सामान्यतः AUC चेअरने व्यापलेले असते. 2012 पर्यंत इथिओपियाचे पंतप्रधान मेलेस झेनावी यांना आणण्यासाठी हे मूलतः कोरले गेले होते जे दूरदर्शी NEPAD प्रमुख होते. जरी चीन आणि यूएस AU च्या सदस्यत्वाला मान्यता देत असले तरी, युरोपियन युनियन सदस्य असल्याने, त्यांनी AU अपग्रेडेशनसाठी एकमत निर्माण करण्यासाठी हालचाल केली नाही कारण ते अतिथींच्या यादीत असलेल्या इतरांच्या महत्त्वाकांक्षा उघडतात.

संयुक्त राष्ट्रांचे सरचिटणीस गुटेरेस यांनी म्हटल्याप्रमाणे, “हवामान बदलामुळे सर्वात कमी प्रभावित, (आफ्रिका) हवामान बदलाचा फटका सहन करत आहे आणि हवामान कृती आवश्यक आहे.” इजिप्तमध्ये COP 27 चे आयोजन करण्यात आले होते. अपेक्षा होती की ते आफ्रिका केंद्रित COP असेल. जर जग निराश झाले असेल तर कदाचित आफ्रिकेकडे असे वाटण्याचे आणखी कारण असेल. आफ्रिकेचा असा विश्वास आहे की ते हवामान समस्येवर एक दृष्टीकोन आहे आणि आफ्रिकन ग्रीन बँक प्रदान करते जी हवामानातील आव्हाने कमी करण्यास मदत करते. खरं तर, आफ्रिकेतील हिरवे आच्छादन वर्षानुवर्षे हवामान बदल समुदायाला तोंड देत असलेल्या गंभीर अपयशांची भरपाई करते. वार्षिक. आफ्रिकेवरील US$ 55 अब्ज कर्ज काँगो बेसिनमध्ये प्रदान केलेल्या कार्बन शोषणाच्या मूल्यातून उद्भवते, जे जागतिक स्तरावर सर्वात मोठे कार्बन सिंक आहे. यात मध्य आफ्रिकेतील सहा देशांचा समावेश होतो. परंतु हे कधीही कमाई केले गेले नाही, मुख्यत्वे स्पष्ट दृष्टी नसल्यामुळे आणि अधिक थेट हवामान वित्त प्राप्त करण्यासाठी आव्हान म्हणून याचा वापर करण्याची क्षमता.

2023 मध्ये हवामान बदलाचा सामना करण्यासाठी आफ्रिकन आणि जागतिक वनीकरणाचा दशक सुरू करण्याच्या कॉंगोच्या प्रस्तावाचे AU ने स्वागत केले.

AU च्या हवामान बदलावरील समितीची शिखर परिषदेसोबत बैठक झाली. केनियाचे अध्यक्ष रुटो यांनी अक्षय ऊर्जा आणि हरित तंत्रज्ञानासाठी मुबलक खनिजांच्या आफ्रिकन क्षमतेचा लाभ घेण्याचा प्रयत्न केला. जागतिक बँक, IMF आणि आंतरराष्ट्रीय वित्त महामंडळाला त्यांचा थेट संदेश “Africanise or perish!” असा होता. समुद्राच्या कायद्यासाठी आंतरराष्ट्रीय न्यायाधिकरण येथे हवामान बदल आणि आंतरराष्ट्रीय कायद्यावरील लहान बेट राज्यांच्या आयोगाने सुरू केलेल्या कायदेशीर कार्यवाहीमध्ये सहभागास शिखर परिषदेने मान्यता दिली. कार्यवाही डिसेंबर 2022 मध्ये सुरू करण्यात आली. न्याय्य संक्रमणाचे स्वागत करून, शिखर परिषदेने तोटा आणि नुकसान निधी कार्यान्वित करण्याची निकड सांगितली. 2023 मध्ये हवामान बदलाचा सामना करण्यासाठी आफ्रिकन आणि जागतिक वनीकरणाचा दशक सुरू करण्याच्या कॉंगोच्या प्रस्तावाचे AU ने स्वागत केले.

रवांडाचे अध्यक्ष पॉल कागामे यांनी सादर केलेल्या AU च्या संस्थात्मक सुधारणांवरील अहवालासारख्या इतर अहवालांचा या शिखर परिषदेत विचार करण्यात आला; शांतता आणि सुरक्षा परिषदेचा अहवाल; सेनेगलचे अध्यक्ष मॅकी सॅल यांचा जागतिक राजकीय, आर्थिक आणि ऊर्जा धोरण शासनाचा अहवाल; आणि जागतिक अन्न संकटाचा अहवाल. सिएरा लिओनचे अध्यक्ष ज्युलियस माडा बायो यांच्या आफ्रिकन पीअर रिव्ह्यू मेकॅनिझममध्ये सहभागी होणाऱ्या नेत्यांच्या मंचाचे अहवाल, AUDA-NEPAD चा अहवाल आणि UN सुरक्षा परिषदेच्या सुधारणांवरील AU समितीचा अहवाल, असे होते. शिखर दरम्यान नोंद.

AUC चेअरपर्सनने जाहीर केले की ऑर्गनायझेशन ऑफ आफ्रिकन युनिटीच्या स्थापनेचा 60 वा वर्धापन दिन या वर्षी अजेंडा 2063 च्या पहिल्या दशकासोबत साजरा केला जाईल. हे 2022 मध्ये AU च्या विसाव्या वर्धापन दिनाच्या स्मरणार्थ आहे. AU ला त्याचे भागीदार मिळणे आवश्यक आहे, त्यांच्या वैयक्तिक उद्दिष्टांचा पाठपुरावा करण्याऐवजी अजेंडा 2063 पूर्ण करण्यात मदत करण्यासाठी त्याचे मुख्य फायनान्सर कोण आहेत. वर्षानुवर्षे प्रयत्न करूनही, AU बजेटपैकी 66 टक्के रक्कम अजूनही देणगीदारांकडून पुरविली जाते. AU त्याच्या क्रियाकलापांना निधी देण्यासाठी त्याच्या सदस्य देशांच्या आयातीवर 0.2 टक्के कर लावण्याच्या उदाहरणाचे पश्चिम आफ्रिकन राज्यांच्या आर्थिक समुदायाचे अनुसरण करण्यास तयार नाही असे दिसते.