हवामान गरजा असूनही IMF चा मध्यम प्रतिसाद

हवामान बदल आणि साथीची तयारी ही आव्हाने आहेत जी कमी उत्पन्न असलेल्या आणि असुरक्षित मध्यम-उत्पन्न देशांना गंभीरपणे धोक्यात आणतात. इंटरनॅशनल मॉनेटरी फंड (IMF) ने या आव्हानांना सामोरे जाण्यासाठी मदत करण्यासाठी रेझिलियन्स अँड सस्टेनेबिलिटी ट्रस्ट (RST) नावाची कर्ज देणारी टूलकिट स्थापन केली आहे. कर्जाचा पहिला टप्पा पाच देशांना देण्यात आला: कोस्टा रिका, बार्बाडोस, जमैका, बांग्लादेश आणि सेशेल्स – हे सर्व हवामान बदलास असुरक्षित आहेत. परंतु संरचनेच्या अटी आणि शर्तींचे विश्लेषण दर्शविते की मोठ्या आणि वाढत्या समस्यांचा सामना करण्यासाठी ते प्रभावी साधन होण्यासाठी पुरेसे नाही.

आरएसटी का?

RST ची भूमिका IMF च्या कर्जांना पूरक आहे जी सध्या सामान्य संसाधन खाते (GRA) स्त्रोतांतर्गत सर्व देशांसाठी आणि गरीबी निवारण आणि वाढ ट्रस्ट (PRGT) अंतर्गत कमी उत्पन्न असलेल्या देशांसाठी उपलब्ध आहे. ही विद्यमान साधने अल्प आणि मध्यम-मुदतीच्या आव्हानांना तोंड देत असलेल्या सदस्यांद्वारे वापरली जातात. आर्थिक लवचिकता आणि शाश्वतता वाढविण्यासाठी परवडणारी आणि दीर्घकालीन वित्तपुरवठा करून कर्ज समर्थनाचा विस्तार करणे हे RST चे ध्येय आहे.

हवामान बदलामुळे उद्भवणारे मॅक्रो-फायनान्शियल जोखीम कमी करण्यासाठी आणि त्याचे व्यवस्थापन करण्यासाठी हवामान-संवेदनशील देशांना मदत करण्याची आशा RST ला आहे. 20 वर्षांच्या परतफेडीच्या कालावधीसह आणि 10.5 वर्षांच्या वाढीव कालावधीसह ही एक सवलत कर्ज वित्तपुरवठा सुविधा आहे. RST निधीची किंमत तीन महिन्यांच्या स्पेशल ड्रॉईंग राइट्स (SDR) व्याजदरापेक्षा 100 बेस पॉइंट्सपर्यंत (तीन स्तरांमध्ये) मार्जिनसह असेल.

RST ची भूमिका IMF च्या कर्जांना पूरक आहे जी सध्या सामान्य संसाधन खाते (GRA) स्त्रोतांतर्गत सर्व देशांसाठी आणि गरीबी निवारण आणि वाढ ट्रस्ट (PRGT) अंतर्गत कमी उत्पन्न असलेल्या देशांसाठी उपलब्ध आहे.

पात्र सदस्यांसाठी प्रवेश मर्यादा कोट्याच्या 150 टक्के किंवा SDR 1 अब्ज पेक्षा कमी आहे. प्रवेश निश्चितीचा प्रारंभ बिंदू हा कोट्याच्या 75 टक्के प्रवेशाचा नियम आहे – IMF सदस्य देशांना कर्ज म्हणून जास्तीत जास्त रक्कम देते.

काही उदाहरणे

अलीकडील RST कर्जांवर एक नजर कार्यक्रमाच्या व्यावहारिक पैलूंची झलक देते. एक तर, देशांसाठी कर्जाचा आकार मोठ्या प्रमाणावर बदलला, बार्बाडोससाठी US$183 दशलक्ष ते बांगलादेशसाठी US$1.4 अब्ज. तसेच, वापर प्रकरणे सानुकूलित केली गेली. उदाहरणार्थ, जमैकाचे कर्ज नूतनीकरणक्षमतेकडे जाण्यासाठी, ऊर्जा कार्यक्षमता वाढवणे, हरित आर्थिक साधने विकसित करणे आणि आर्थिक क्षेत्रातील हवामान धोके व्यवस्थापित करण्यासाठी प्रोत्साहने निर्माण करण्याच्या उद्देशाने सुधारणांसाठी होते. या सुधारणांमुळे हवामानाशी संबंधित गुंतवणुकीसाठी खाजगी आणि अधिकृत वित्तपुरवठा करणे अपेक्षित आहे.

बांग्लादेशसाठी, RST ने इतर IMF कर्जांना पूरक केले जे समष्टि आर्थिक स्थिरतेला समर्थन देण्यासाठी आणि मजबूत, सर्वसमावेशक आणि पर्यावरणीय-शाश्वत वाढीसाठी पाया घालण्याच्या उद्देशाने आहेत. RST चे उद्दिष्ट हवामान कृती प्राधान्यांसाठी वित्तपुरवठा करण्यासाठी आणि अतिरिक्त वित्तपुरवठा उत्प्रेरित करण्यासाठी, आणि अर्थव्यवस्थेला वातावरण लवचिक बनवण्यासाठी वित्तीय जागेचा विस्तार करून इतर उपलब्ध कर्जांना पूरक बनवण्याचे आहे.

काही उणीवा

ते म्हणाले, IMF च्या स्वतःच्या अंदाजानुसार, देशाच्या वार्षिक हवामानाशी संबंधित US$12 ते 16 अब्ज डॉलर्सच्या गुंतवणुकीच्या तुलनेत एकवेळचे US$1.4 अब्ज कर्ज अत्यंत कमी आहे. तसेच, बांगलादेश स्वतःची आर्थिक धोरणे तयार करू शकत नाही कारण RST कर्जाच्या कठोर अटी पूर्वीच्या कर्ज पॅकेजेसपेक्षा वेगळ्या नाहीत. उदाहरणार्थ, अटींनुसार देशाने सरकारी महसूल वाढवणे, इंधन-किंमत बाजार-चालित करणे, देशांतर्गत वीज क्षेत्राचे उदारीकरण करणे आणि सार्वजनिक खर्च मर्यादित करणे आवश्यक आहे—आर्थिक उपाय ज्यांचा हवामानाच्या कृतीशी फारसा संबंध नाही.

कर्ज सुविधेच्या परिणामकारकतेवरही काही मर्यादा आहेत. एक तर, RST लहान आणि असुरक्षित देशांमध्ये जास्त कमी करणार नाही कारण कर्जाचा कोटा त्यांच्या SDR कोट्याशी जोडलेला आहे, जो GDP आकारावर अवलंबून आहे. छोटी कर्जे लहान अर्थव्यवस्था असलेल्या छोट्या देशांच्या वित्तपुरवठा गरजा पूर्ण करण्यासाठी फारसे काही करू शकत नाहीत परंतु हवामान वित्तपुरवठ्याची जास्त गरज आहे.

दोन, कडक अटी आणि पात्रता निकष आहेत जे पोहोच मर्यादित करतात. ही सुविधा देशांकडे परतफेड करण्याची क्षमता आहे की नाही यावर अवलंबून असते, ज्यामुळे असुरक्षित देशांना पात्र होणे कठीण होऊ शकते. जरी एखादी व्यक्ती पात्र ठरली तरी, आधीच जास्त कर्जाच्या ओझ्याखाली दबलेल्या देशांना अधिक कर्जे दिल्यास परिस्थिती आणखी वाढू शकते. खूप जास्त कर्जामुळे हवामान शमन आणि अनुकूलन गुंतवणुकीसाठी वित्तीय जागा कमी होऊ शकते.

तिसरे, आकारले जाणारे व्याजदर हे IMF मध्यम-उत्पन्न देश (MICs) आकारतात त्यापेक्षा फार वेगळे नाहीत. हे लहान देशांद्वारे सवलतीच्या रूपात पाहिले जात नाही आणि 50 बेसिस पॉइंट्सपर्यंत अतिरिक्त सेवा शुल्क आकारले जाते.

RST लहान आणि असुरक्षित देशांमध्ये फारसा कमी करणार नाही कारण कर्जाचा कोटा त्यांच्या SDR कोट्याशी जोडलेला आहे, जो GDP आकारावर अवलंबून आहे.

चार, जरी देशांनी ही सुविधा घेतली तरी ती गरजेच्या तुलनेत खूपच कमी आहे. वार्षिक हवामान अनुकूलतेसाठी खर्च येतो. विकसनशील देश 2030 पर्यंत US$140-300 अब्ज आणि US$2050 पर्यंत US$280-500 अब्ज होण्याचा अंदाज आहे. या सुविधेसाठी IMF च्या व्यवस्थापकीय संचालकांनी सुचविलेल्या US$50 बिलियन आकाराच्या तुलनेत हे कुठेही जवळ नाही.

पाच, विकसनशील देशांसमोरील हरित संक्रमणामध्ये न्याय्य आणि सर्वसमावेशक असण्याच्या गरजेच्या गंभीर आव्हानाला यंत्रणा संबोधित करत नाही. जस्ट इन ट्रान्झिशन तत्त्वाशी सुसंगत नसलेले सक्तीचे हिरवे संक्रमण हे रामबाण उपायाऐवजी दंड असेल.

प्रभावी उपाय

RST चा आकार आणि भूमिका सध्या अनिश्चित आहे आणि ते त्यांच्या SDRs चॅनेल करण्याच्या देशांच्या स्वारस्यावर अवलंबून असेल. त्यामुळे आरएसटीने हे दर्शविणे महत्त्वाचे आहे की ते IMF च्या विद्यमान कर्ज संसाधनांना अतिरिक्त लाभ देते आणि ते विस्थापित करत नाही.

RST खऱ्या अर्थाने उत्प्रेरक आणि खऱ्या अर्थाने सवलतीसाठी, निधीचा आकार आणि कोटा दरवर्षी वाढवला गेला पाहिजे आणि पुन्हा भरला गेला पाहिजे आणि त्याला गरिबी निवारण आणि वाढ ट्रस्टप्रमाणे शून्य व्याज कर्ज बनवावे.

याव्यतिरिक्त, RST ने जागतिक बँक आणि इतर आंतरराष्ट्रीय सार्वजनिक वित्तीय संस्थांसोबत हवामानाच्या वित्तपुरवठ्याला समर्थन देण्यासाठी एकत्र काम केले पाहिजे. जागतिक बँक ऐतिहासिकदृष्ट्या त्यांच्यामध्ये हवामान वित्तपुरवठा करण्याचे प्राथमिक स्त्रोत आहे. त्यामुळे हवामानातील बदलांना प्रभावीपणे सामोरे जाण्यासाठी या संस्थांमध्ये एकसंध धोरण असणे महत्त्वाचे आहे.

लबन्या प्रकाश जेना कॉमनवेल्थ सचिवालयात इंडो-पॅसिफिक क्षेत्राच्या क्षेत्रीय हवामान वित्त सल्लागार आहेत.

मीरा शिवा एक गुंतवणूकदार आहे आणि घरांवर लक्ष केंद्रित करणारा जागतिक इक्विटी फंडचे व्यवस्थापन करतात.

• Climate Change
• Climate finance gap
• Global climate goals
• global South
• green transitions
• IMF

The views expressed above belong to the author(s). ORF research and analyses now available on Telegram! Click here to access our curated content — blogs, longforms and interviews.